Στην ανακοίνωση του δήμου " Με δυσκολίες συνεχίζονται οι εργασίες στο Καστράκι ", γίνεται μία αναφορά στο ποιες είναι αυτές οι δυσκολίες και το έργο καθυστερεί, στο ποιες εργασίες έχουν γίνει μέχρι τώρα από τον Φεβρουάριο του '19 που ξεκίνησε το έργο αυτό και ποια είναι τα βασικά στοιχεία αυτού του έργου.   

Να σημειώσουμε εδώ πως στην αρχιτεκτονική, όπως και σε όλες τις τέχνες, τα επιμέρους στοιχεία του κάθε έργου δεν διαμορφώνουν προσθετικά την συνολική αξία του. Συναρθρώνοντας αυτά τα επιμέρους στοιχεία ο καλλιτέχνης δημιουργεί το όλον του έργου του υψώνοντας το μέσα από την ποιότητα της ομορφιάς του. Κι είναι αυτά τα στοιχεία που τα ανασυνθέτει σε κάτι γενικότερο το κοινό, αυτό που τελικά αξιολογεί ο κόσμος που  έρχεται σε επαφή μαζί του, όπως το ίδιο κάνουν και οι ομότεχνοι, οι κριτικοί και στο βάθος κήπος την έχει στημένη ο μέγας κριτής, ο χρόνος.

Να προσθέσουμε επίσης πως σε όλες τις πορείες πόλεων, περιοχών, κρατών και αυτοκρατοριών για την κατάκτηση κορυφών, η ιστορία μας μαθαίνει πως σ' αυτήν την προσπάθεια συνεισφέρουν αλληλοεπηρεαζόμενοι φανερά και υπογείως πολλοί διαφορετικοί παράγοντες, όπως ας πούμε το πολιτικό και το διοικητικό προσωπικό, οι έμποροι και οι τραπεζίτες, οι προύχοντες, ο εργαζόμενος και ο άνεργος λαός, οι επιστήμονες, οι στοχαστές, οι τεχνίτες, οι στρατιωτικοί και οι ιερείς, οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών και πλήθος ακόμα ειδικοτήτων και ομάδων, νόμιμων έως και παράνομων. Κι αυτό αποτελεί ένα ισχυρό λόγο για να αρχίσουν σιγά σιγά οι δημοτικές παρατάξεις και κινήσεις να εμπλουτίζουν το ρεπερτόριό τους για όλα όσα μικρά και μεγάλα, σπουδαία και ασήμαντα, απαραίτητα και υπερβατικά συμβαίνουν στις πόλεις, που στο κάτω κάτω της γραφής με χρήματα των φορολογουμένων πολιτών που εκπροσωπούν γίνονται όλα. 

Ότι η αρχιτεκτονική ως τέχνη, όχι μόνο των ιδιωτικών και δημόσιων κτηρίων, αλλά και όλων όσων περιλαμβάνει η πόλη, μπορεί και αυτή να βάλλει το χεράκι της ώστε να προκαλεί αναζωογονητικές διαθέσεις στους ανθρώπους που ζουν στις πόλεις και στα χωριά, στις γειτονιές, στα προάστια και στο κέντρο, ήταν πάντοτε ένας συνειδητοποιημένος κοινός τόπος. Αυτά ως μια παρατήρηση που αντλεί από βιώματα, από διαβάσματα και από συζητήσεις με φίλους και γνωστούς.  

Γιατί όλα αυτά; Να πω ότι το δρομολόγιο Αγωνιστών Πολυτεχνείου στη Δραπετσώνα, στροφή στο τέλος της δεξιά στην Κανάρη και από εκεί στην Πύλη Ε2 μέχρι να φτάσω διασχίζοντας το λιμάνι στον Πειραιά, το κάνω, με μηχανάκι και πιο συχνά με τα πόδια σχεδόν κάθε μέρα. Κάποια στιγμή περίπου τότε που ξεκινούσε η καραντίνα παρατήρησα ότι στο δημοτικό πάρκο που φτιάχνεται στο Καστράκι κτιζόταν γύρω γύρω ένα τσιμεντένιο τοίχος. Στην αρχή δεν του έδωσα σημασία και σιγά σιγά μάλλον το συνήθισα, ώσπου μια ηλιόλουστη μέρα που περπατούσα ένοιωσα μία ενόχληση.

Υπέθεσα λοιπόν, πως αυτό το τείχος, που εμπόδισε για λίγο το βλέμμα μου να τρέξει ελεύθερα, που φαίνεται ότι εκείνη τη στιγμή το είχα ανάγκη, μου προκάλεσε μία δυσθυμία. Ένα κακό αίσθημα, που από τότε δεν χάθηκε. Αν και τις περισσότερες φορές είναι σε ύφεση, το σίγουρο είναι πως πάντα κάπου μέσα μου τριγυρίζει. Είναι μάλιστα κάποιες μέρες που έρχεται καταπάνω μου αυτή η δύναμη της ασχήμιας και με ρίχνει. Προφανώς πάνω απ'όλα αυτή η απέχθεια που μου βγάζει αυτό το τσιμεντένιο τείχος, είναι συνέπεια των διαμορφωμένων μέσα στα χρόνια γούστων μου. Έχω επίγνωση ότι σε άλλους μπορεί και ν'αρέσει αυτό το αφύσικο πράμα και πως οι περισσότεροι θα το αγνοήσουν ή θα το συνηθίσουν. Αυτή η παρέμβαση δεν έχει ως στόχο να πείσει κάποιον τώρα μάλιστα που το τείχος έχει γίνει, αλλά την ανταλλαγή απόψεων μ'αυτούς που έχουν για τέτοια θέματα και θέλουν να ανταλλάξουν την γνώμη τους. Ίσως τέτοιες παρεμβάσεις υψώσουν ένα πνευματικό τείχος που δεν θα επιτρέπει στο μέλλον να συμβαίνουν τέτοιες κακογουστιές, να δίνονται τέτοιες διεστραμμένες λύσεις σε δημόσιους χώρους**. 

Σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλα πάρκα στον πλανήτη μας που για κάποιους λόγους θα περικλείονται από ένα τείχος. Προσωπικά δε θυμάμαι κανένα απ'αυτά τα μπόλικα που έχω επισκεφτεί. Όλα πάντως τα πάρκα που θυμάμαι είναι ανοιχτά, μπορείς να βλέπεις άνετα μέσα τους. Τείχη γύρω γύρω έχουν οι φυλακές, τα νεκροταφεία στις μεγάλες πόλεις, τα σπίτια των πλουσίων και κάποιων φοβισμένων οικογενειών, οι μεγάλες επιχειρήσεις, τα θηριώδη εργοστάσια και άλλες κατασκευές κρυψίνοων ανθρώπων που θέλουν για κάποιους λόγους να κρατούν σε απόσταση τον κόσμο.

Οι πλατείες, οι κήποι, τα άλση και τα πάρκα, δεν μπορώ να φανταστώ ποιος μπορεί να είναι αυτός ο τόσο σημαντικός λόγος για να περικλείονται από τείχη, που δεν επιτρέπουν ούτε στο αεράκι να περνάει ανεμπόδιστα, ούτε στις εικόνες να ταξιδεύουν ατελώνιστες, ούτε να έρχεσαι σε επαφή, εσύ ο περαστικός, με όλα αυτά τα στοιχεία που δίνουν ζωντάνια σε ένα δημόσιο χώρο υποδοχής πασών των γενεών, των φύλων, των φυλών και των τάξεων. Με λίγα λόγια ,θεωρώ ότι αυτή η άστοχη επιλογή του τείχους είναι συνέπεια μιας ανασφαλούς συνείδησης, κάτι που χαρακτηρίζει την εποχή μας.   

Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι πως δίπλα ακριβώς στο Καστράκι είναι ο αρχαιολογικός χώρος της Ηετιώνειας Πύλης. Δίχως να είναι μια θαυμαστή σύλληψη το τείχος που τον περιβάλλει, έχει την απλή ομορφιά μιας  συνηθισμένης κατασκευής για τέτοιες χρήσεις. Ένα χαμηλό τειχάκι από πέτρες και πάνω σ'αυτές τα μεταλλικά κάγκελα. Αυτό το έντονο κοντράστ ανάμεσα σ'αυτά τα δύο είδη τειχών, βγάζει μάτι και είναι απορίας άξιον πως και δεν σκέφτηκαν οι υπεύθυνοι αυτού του Καστράκειου τείχους, έστω και με βαριά καρδιά, να αντιγράψουν βρε αδελφέ το διπλανό της Ηετιώνειας. Αυτό το Καστράκειο τείχος, εκτιμώ ότι ακόμα και ο πιο μέτριος αρχιτέκτονας, δεν θα το σκεφτόταν και δεν θα το κατασκεύαζε για δημόσια χρήση.

Για το πάρκο στο Καστράκι ο δήμος Κερατσινίου Δραπετσώνας πριν μερικά χρόνια είχε προκηρύξει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ιδεών. Πρόεδρος της πεντεμελούς επιτροπής ήταν ο καθηγητής Πολυτεχνείου Νίκος Μπελαβίλας. Πιστεύω πως ο κ. Μπελαβίλας, μόνο αν και τα τρία βραβεία που δόθηκαν προέβλεπαν ένα τέτοιο τείχος, θα το ψήφιζε, κάτι που όμως είναι απίθανο να συμβεί. Άρα, τουλάχιστον το πρώτο βραβείο, δεν θα περιελάμβανε ένα τείχος που θα περικλείει ένα πάρκο. Πράμα που σημαίνει ότι η ιδέα του τείχους ανήκει στους αρμόδιους υπαλλήλους τους δήμου και τους διάφορους στα ενδότερα του δήμου που κάνουν αναρμοδίως αρχιτεκτονικά παιχνίδια και ίσως και στον εργολάβο, που από όσα έχουμε ακούσει συνηθίζεται να επιτρέπουν οι δημοτικές και κυβερνητικές υπηρεσίες στους εργολάβους να συνεισφέρουν κι αυτοί λόγω της πρακτικής εμπειρία τους.

Υποθέσεις κάνουμε, διότι αν είχε εκθέσει η δημ.αρχή τα βραβεία του διαγωνισμού και τα σχέδια του δήμου, τότε θα είμασταν σίγουροι σε ποιους να χρεώσουμε αυτό το τσιμεντένιο πράμα. Που στην εποχή μας προφανώς και δεν συνεισφέρει στον αγώνα ενάντια στην κλιματική αλλαγή, αυτό το παγκόσμιο πρόβλημα που όπως λέει ο Νόαμ Τσόμσκι σε μία πρόσφατη συνέντευξή του "Θα υπάρξει ανάκαμψη από την πανδημία, με τρομερό κόστος. Δεν θα υπάρξει ανάκαμψη από το λιώσιμο των πάγων και την υπερθέρμανση του πλανήτη, που μπορεί να καταστήσει κυριολεκτικά ακατοίκητο ένα μεγάλο μέρος του, ακόμη και πριν από το τέλος αυτού του αιώνα, με αδιανόητες συνέπειες. Όπως και στην περίπτωση της πανδημίας, βλέπουμε στην πράξη τη λογική του καπιταλισμού". Αν οι διοικούντες τον δήμο έχουν πάρει μυρωδιά για τα σχετικά με την κλιματική αλλαγή, ελπίζουμε να κτυπάν τώρα στο τείχο το κεφάλι τους. Και στο δια ταύτα, να έχουν επιλέξει για το πάρκο αυτό, πέρα από όλα τα άλλα, να είναι βιοκλιματικό, να έχει δηλαδή εμφανώς λιγότερο τσιμέντο, πίσσα και γαρμπίλι από χώμα με πλούσια χλωρίδα και τρεχούμενο νεράκι. Ίδωμεν. 

Υ.Γ Η αναφορά στον τίτλο του τείχους του Βερολίνου, προφανώς και αποτελεί μία υπερβολή, αλλά δεν είναι άσχετη από τη κεντρική ιδέα αυτού του άρθρου που επιδίωξε να φανερωθεί αυτή η αποστροφή που μου προκάλεσε αυτό το ξεκούδουνο τείχος. Όπως και όλα τα τείχη του κόσμου έτσι κι αυτό χωρίζει αντί να ενώνει τον κόσμο.

Εκτός από το γνωστό τείχος του Βερολίνου, που το κατασκεύασε η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας το 1961, για να μην το σκάνε οι ανατολικογερμανοί για το δυτικό Βερολίνο και έπεσε το 1991, σηματοδοτώντας την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, άλλα γνωστά τείχη ήταν αυτό της Λευκωσίας, ανάμεσα στο ελεύθερο ελληνικό τμήμα της πόλης και στο υπό τουρκική κατοχή κομμάτι της, το τείχος που κατασκεύασαν οι Ισραηλινοί στην λωρίδα της Γάζας για να ελέγχουν τις μετακινήσεις των Παλαιστινίων προς το Ισραήλ, και το τείχος που άρχισε να φτιάχνεται επί Τραμπ στα σύνορα Η.Π.Α και Μεξικού και έχει στοιχίσει μέχρι στιγμής 18,4 δις. δολάρια. Πάντως το σίγουρο είναι πως, εκτός από το Σινικό Τείχος, όλα τα άλλα τείχη αργά ή γρήγορα κάποια στιγμή πέφτουν, όπως εξ άλλου και οι κυβερνήσεις και πως μόνο η αγάπη μένει.  

* Το σύνηθες είναι οι οποιεσδήποτε αρχές να υπερπροβάλλουν το έργο τους και αυτό θεμιτό είναι και ανθρώπινο. Θεμιτό, γιατί μέσα στην αντιπαλότητα των πολιτικών δυνάμεων η κάθε εξουσία προσπαθεί να επιβεβαιώνει τη χρησιμότητά της και να δικαιώνεται μέσα από τα έργα που παράγει και τις υπηρεσίες που προσφέρει, προσδοκώντας έτσι να κερδίσει την ψήφο των πολιτών. Και ανθρώπινο, μιας και ως γνωστόν αν δεν παινέψεις το σπίτι σου κάποτε θα πέσει και θα σε πλακώσει. Αυτό που συνήθως απουσιάζει από τους ασκούντες την εξουσία στους πάσης φύσεως θεσμούς, σε περιπτώσεις που τα πράματα δεν προχωρούν όπως τα έχουν σχεδιάσει, είναι η δημόσια αναφορά σ'αυτά τα θέματα καθώς και οι λόγοι για τους οποίους συνέβη αυτή η αστοχία /ανωμαλία. Και σχεδόν ποτέ καμία αρχή δεν θεωρεί ότι φέρει ένας μέρος της ευθύνης για όσα θέματα, για όσα έργα από αυτά που τα είχε επιλέξει, σχεδιάσει και χρηματοδοτήσει, στράβωσαν. Καλό είναι επίσης να δίνουμε σημασία και σε θέματα που οι αντιπολιτευόμενοι και μερικές φορές και κάποιες κοινωνικές ομάδες βάζουν στο τραπέζι, θέματα τα οποία οι κυβερνώντες δεν τα είχαν στην ατζέντα τους.

** Ο αρχιτέκτονας Ηλίας Παπαγεωργίου το λέει πολύ καλύτερα: «Η μορφή του χώρου επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε, ακούμε και προσεγγίζουμε τους άλλους ανθρώπους. Αλλοτε ο χώρος μάς φέρνει πιο κοντά και άλλοτε πιο μακριά, αλλάζοντας τις μεταξύ μας αποστάσεις, όχι στην απόλυτή τους διάσταση, αλλά ως προς τις δυνατότητες που έχουν οι φωνές, τα βλέμματα και οι κινήσεις μας να διευκολύνονται ή να δυσχεραίνονται».