Μιλάω για τον Γιώργο Γαρμπή, που για να λέψε την αλήθεια είχα ξεχάσει το όνομά του και το θυμήθηκα τώρα που διάβασα την είδηση του θανάτου του.

Μια αστραπιαία λύπη την ένιωσα και μου βγήκε να χαϊδέψω αυτόν τον ανοιχτόμυαλο, ανοιχτόκαρδο, γενναιόδωρο και λεοντόκαρδο τύπο, πράμα που το έκανα αβίαστα στη φαντασία μου. 

Ο Γιώργος Γαρμπής ίδρυσε το 1975 τις εκδόσεις «Ελεύθερος Τύπος» και το 1977 άνοιξε αυτός ο ξεχωριστός εκδότης του ελευθεριακού χώρου το ομώνυμο βιβλιοπωλείο στην οδό Ζωοδόχου Πηγής 17, στα Εξάρχεια. Γεννημένος το 1947, σπούδασε πολιτικές επιστήμες και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία, όπου συνδέθηκε με το τοπικό αναρχικό κίνημα και κυρίως με τον εκδοτικό οίκο Freedom, που είχε ιδρυθεί από τον πρίγκιπα Πιότρ Κροπότκιν.

  Όπως είχε πει σε μία συνέντευξη του στο μπλογκ eleftheriahtipota το 2013. «Έγινα εκδότης γιατί ήθελα να βγάλω βιβλία που να προωθούν την υπόθεση της ελευθερίας». 

Το πρώτο βιβλίο που εξέδωσε ήταν «Η «Παρισινή Κομμούνα του 1871 και η ιδέα του κράτους» του Μιχαήλ Μπακούνιν σε δική του μετάφραση (συχνά χρησιμοποιούσε ψευδώνυμα ως μεταφραστής). Ακολούθησαν εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες τίτλοι που γαλούχησαν ένα ολόκληρο ρεύμα ελευθεριακής σκέψης στην Ελλάδα ειδικά τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 όταν ανάλογα εγχειρήματα βρίσκονταν ακόμα στα σπάργανα, ανάμεσά τους σπουδαίοι συγγραφείς και βιβλία που δύσκολα θα κυκλοφορούσαν πιο εμπορικοί εκδοτικοί οίκοι. Ο ελευθεριακός κομμουνισμός, ο αναρχισμός στις διάφορες μορφές του, οι καταστασιακοί, η αυτονομία, η κοινωνική οικολογία, τα νέα κοινωνικά κινήματα βρήκαν εκεί τη βιβλιοφιλική τους «στέγη». Οι εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος ήταν, μαζί με τη Διεθνή Βιβλιοθήκη, το περιοδικό «Ιδεοδρόμιο» και τις εκδόσεις του Λεωνίδα Χρηστάκη και το βραχύβιο Octopus Press του Τέου Ρόμβου σημεία αναφοράς όχι μόνο για έναν ολόκληρο πολιτικό χώρο αλλά για κάθε ανήσυχο πνεύμα.

 Επηρεασμένος από τον Μάη του ’68 και τον αντίκτυπό του στο Λονδίνο (όπως και παγκόσμια) όπου έζησε κάποια χρόνια, δεν είχε ποτέ κολλήσει, όπως καυχιόταν, ούτε το σταλινικό ούτε το μηδενιστικό «μικρόβιο». Τον διέκριναν η ευγένεια, ανιδιοτέλεια και το ήθος, δεν πούλησε ποτέ «μούρη», ούτε το έπαιξε «αναρχομπαμπάς». «Ελευθερία σημαίνει να έχεις ανοικτούς ορίζοντες και να ορίζεις ο ίδιος την τύχη σου», έλεγε και το έκανε πράξη και τρόπο ζωής. 

Nicolas Sevastakis, από το fb 

Ούτε δεκαοχτώ δεν ήμουν όταν 'ανέβηκα' στην Αθήνα από το Καρλόβασι και αμέσως έπιασα επαφή με το κέντρο της πόλης, με τη γεωγραφία Σόλωνος, Θεμιστοκλέους, Πλατεία και πέριξ. Ως παιδί με γονείς της κανονικής αριστεράς, είχα αποκλίνει προς τα αριστερά, αρχικά προς τον αναρχισμό και έπειτα προς διάφορες εκδοχές αριστερισμού. Απο τα δεκαέξι με διαβάσματα Μπακούνιν, Κροπότκιν, Ρούντολφ Ρόκερ και άλλα, πιο συγχρονισμένα και 'μετα-τον-Μάη' κείμενα. Ξεχώριζαν κάποιες εκδόσεις σε βαθυκόκκινο χρώμα, οι εκδόσεις Ελευθερος Τύπος.

Κάπως έτσι έκανα κι εγώ τη θητεία του βιβλιοπωλείου και του δισκάδικου, διπλή ωραία θητεία που με οδήγησε σε τόσο διαφορετικούς ανθρώπους. Ο Γιώργος Γαρμπής, με εμφάνιση χίπικη και έναν ιδεαλιστικό ανθρωπισμό που μπορούσες να τον 'σνομπάρεις' ως παλιάς κοπής δημοκρατικό φιλελευθερισμό με δόσεις κολεκτιβιστικής νοσταλγίας. Ήταν ένας μικρός χώρος που τα θερμά του χρώματα έμοιαζαν κάπως ξένα στην ατμόσφαιρα παρακμιακού αισθητισμού και πολιτικού καιροσκοπισμού που απλωνόταν στην καινούρια δεκαετία. 

Κατά καιρούς περνούσα από τη Ζωοδόχου Πηγής όπως και από άλλους τόπους της πολιτικής/ πολιτισμικής μας 'κοινωνικοποιησης' (τι όρος κι αυτός, που μετά έγινε, επί το κομψότερον, 'εκκοινωνισμός'). Ο Γαρμπής σύστηνε κάτι, μιλούσε σιγά, άλλοι, νεότεροι, έμπαιναν για να αγοράσουν Στίρνερ ή κάποια πιο σκληρά και φιλοένοπλα αναγνώσματα. Ύστερα όλα αυτά γινόταν ύλη αναμνηστική μέχρι που κάπου μια δεκαετία μετά, σε ένα ταξίδι στα Κουφονήσια, βρεθήκαμε με τον Γιώργο Γαρμπή και την Άντα σε ένα τραπέζι καφενείου.

Ακολουθούσε τους ίδιους ελευθεριακούς, ανθρώπινους θεούς, σαν να έσερνε πάντα μαζί του ένα όνειρο του '60 με μεγάλα μπαλωματα από την Ισπανία του '36 ή τη Ρωσία του '17, τη χώρα του Μαχνό όχι του Λένιν. Ο Γαρμπής ήταν εκείνης της πρώτης γενιας Ελλήνων αναρχικών της Μεταπολίτευσης που με σημερινούς όρους θα τους έλεγε κανείς 'αντικομουνιστές' και πάντως αντισταλινικούς. Δεν ήταν τυχαίο που έβγαζε Όργουελ και Σερζ. Ειχε όμως και κάτι άλλο, μια γραμμή από την ποιητική και εικαστική αντικουλτούρα, μια γενεαλογία περισσότερο αισθητική παρά στενά πολιτική. Το πολιτικό εδώ ήταν 'ανθρώπινες σχέσεις' όχι προβληματισμός περί διακυβέρνησης και άλλα που θα γοητεύσουν τους πολιτικούς φιλοσόφους.

Τωρα που έμαθα το θάνατό του και είδα τα λόγια αποχαιρετισμού, μου ήρθε ολοκάθαρα η εικόνα ενός baba cool που δεν είχε τίποτα το ιεραρχικό, βαρύγδουπο και 'ελεγκτικό', ενός παιδικού ανθρώπου. Αν κατι κρατώ ως πολύτιμο από τέτοιες παρουσίες, πέρα από την αναμφισβήτηση προσφορά τους στο πεδίο των ιδεών και του βιβλίου, είναι ότι σε κρίσιμες στιγμές διδαξαν ήθος. Μπορεί να μην ήταν το ήθος του συντηρητικού αστού ή του παραδοσιακού κομμουνιστή, ήταν όμως ένα ήθος εναντίον του αγριανθρωπισμού, ένα ήθος υπερ της κοινωνικής ελευθερίας και της συνεργατικότητας. Από κάθε άποψη, κάτι 'παλαιό' και μαζί μοντερνίστικο, δίχως όμως τη ψυχρότητα άλλων μοντερνισμών. 

Με μια έννοια, με όλα τα ελαττώματα και τα λάθη μιας εποχής, άνθρωποι σαν τον Γαρμπή κράτησαν κάτι δικό τους- που τελικά, όσες αποστάσεις κι αν πήραμε αργότερα, ήταν και δικό μας. Ένα κοινό δημοκρατικό και εξισωτικό όνειρο.