Εκτός από την αντιμετώπιση της πανδημίας, που ως ένα βαθμό εξαρτάται κι από τους πολίτες ως προς το πόσο τηρούν τα κυβερνητικά μέτρα εναντίον της εξάπλωσής της, τη στιγμή που τα κρούσματα παγκοσμίως έχουν αγγίξει τα 30 εκ. οι θάνατοι πλησιάζουν το 1 εκ. και ο ρυθμός εξάπλωσής της αυξάνεται διαρκώς παρόλα τα όποια μέτρα παίρνουν όλες οι κυβερνήσεις, για όλα τα υπόλοιπα μεγάλα προβλήματα σχεδόν τίποτα δεν μπορούν να κάνουν. 

Το πολύ δυσάρεστο με την πανδημία, είναι πως επηρεάζει αρνητικά και την οικονομία κι αυτό είναι κάτι που οι περισσότεροι απ'αυτούς που δεν δέχονται να έχει την ευθύνη των μέτρων προστασίας το κράτος, δεν μπορούν να το συνυπολογίσουν με τις αντιλήψεις που έχουν. Μέχρι στιγμής πάντως σχεδόν όλες οι χώρες που έθεσαν σε πρώτη προτεραιότητα την μικρή ύφεση το πλήρωσαν οι πολίτες τους με μεγάλα ποσοστά θνησιμότητας. 

Αχίλλειος φτέρνα πάντως εξακολουθεί να είναι για πολλές χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η δική μας, το αδύναμο σύστημα δημόσιας υγείας και είναι απορίας άξιον το γεγονός που οι κυβερνήσεις τους αυτούς τους μήνες δεν το ενίσχυσαν όσο έπρεπε. Το σίγουρο είναι πως για πολλούς μήνες ακόμα θα πρέπει να ζήσουμε ως φυτά και μάλιστα δίχως τον ήλιο το ύδωρ και τον αήρ των άλλων. Το απειλητικό είναι πως ακόμα κι αν τηρούμε όσο μπορούμε τα μέτρα και γενικά προσέχουμε πρέπει να είναι και η τύχη με το μέρος μας για να επιβιώσουμε. Το ζητούμενο προφανώς είναι για όλους να έχουμε όσο γίνεται λιγότερους θανάτους. Το θέμα είναι πως υπηρετούμε αυτόν το στόχο, εμείς ως πολίτες και προπάντων η κυβέρνηση με τον τρόπο που χειρίζεται την πανδημία. Στο δεύτερο καλοκαιρινό κύμα πάντως οι επιδόσεις και των δύο κινήθηκαν κάτω από τη βάση κι αν αυτό γίνει θέμα προβληματισμού και σοβαρής συζήτησης ίσως πάμε καλύτερα τους επόμενους δύσκολους μήνες. Μέχρις ότου το αναμενόμενο εμβόλιο φτάσει στην πλειονότητα του πληθυσμού, στο θέμα αυτό το καλό είναι πως γνωρίζουμε το σωστό, και που είναι να διαγράψουμε κράτος και πολίτες τη λέξη εφησυχασμός.

Για το μεταναστευτικό - προσφυγικό, μετά την φωτιά της αποκάλυψης στην κόλαση της Μόρια έχει αρχίσει να γίνεται φανερό ότι το μόνο σημαντικό που προέκυψε είναι πως ένα μέρος του κόσμου και του πολιτικού προσωπικού ιδιαίτερα αυτού που έχει παράγει κυβερνητικό έργο και που για να λέμε την μαύρη αλήθεια μέχρι τώρα τα έχει κάνει μαντάρα σ'αυτό το θέμα, είναι πως άρχισε να συνειδητοποιεί ότι όσο κρύβουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί αυτό θα εκχύει τις τοξίνες του στην κοινωνία  και θα κάνει το βίο αβίωτο σε πρόσφυγες και μετανάστες.

Επιλογές υπάρχουν πια πολλές για να μπει το προσφυγικό νερό στο ρυάκι των λύσεων για το καλό όλων κι αυτό είναι που προκαλεί μία αισιοδοξία στον κόσμο. Μία από τις επιλογές που έχω πειστεί ότι θα συντείνει στην σταδιακή επίλυση του προβλήματος είναι να αναλάβει οικονομικά και πολιτικά το κράτος τη αφομοίωση ενός σημαντικού αριθμού μεταναστών μέσα από προγράμματα εκπαίδευσης και εργασίας με εφικτές και καλοσχεδιασμένες δράσεις και με όσο γίνεται πιο ξεκάθαρους όρους.

Κάτι ακόμα που μπορεί να παίξει ένα θετικό ρόλο είναι πως η Ε.Ε έχει αρχίσει να μαλακώνει και να συζητάει κάποια ανοίγματα, όχι φυσικά στο βαθμό που μπορεί, διότι η ξενοφοβία εθνικών ηγεσιών και κοινωνιών κτυπάει ακόμα κόκκινο. Πάντως κάτι που φαίνεται πως δεν θα προκαλέσει νέα έξαρση των προσφυγικών ροών είναι το γεγονός πως επί του παρόντος οι συρράξεις στην ευρύτερη περιοχή μας λιγοστεύουν αισθητά. Το επικίνδυνο εξακολουθεί να είναι τα 3 εκ. περίπου πρόσφυγες που βρίσκονται στην Τουρκία και που όπως έχει δείξει η ηγεσία της δεν διστάζει να τους χρησιμοποιεί ως όπλο εναντίον μας και να εκβιάζει μ'αυτούς και την Ε.Ε.  

Η Τουρκία έχει φουσκώσει σαν παγώνι και ζητάει με κάθε μέσον να γίνει η περιφερειακή δύναμη της περιοχής γιατί αρμόζει στη δύναμή της. Μόνο που πέρα από εμάς αυτό δεν το αποδέχονται Ισραήλ, Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία και  Γαλλία, ενώ και η Ρωσία ζητάει περισσότερα. Όλα αυτά τα κράτη θέλουν να έχουν βασικό λόγο και ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο. Κι αυτός είναι ένας λόγος που κρίνω ότι της Τουρκίας στο δια ταύτα δεν θα της περάσει. Αν και σε περιόδους έντασης ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να συμβεί και οποιαδήποτε στιγμή είναι πιθανόν να γίνει η στραβή και να έχουμε θερμό επεισόδιο ή ακόμα και πολεμική σύρραξη, πιστεύω ότι ο Ερντογάν και οι γύρω του έχουν μια σχετικά καλή επίγνωση των ορίων τους και δεν θα σπάσουν το σχοινί, όταν μάλιστα έχουν απέναντί τους την Ε.Ε και τον πιθανό νέο πρόεδρο των Η.Π.Α. Έτσι θεωρώ ότι αργά ή γρήγορα είναι πολύ πιθανόν να φτάσουμε αισίως σε μία συμφωνία ακόμα και μέσω Χάγης, δίχως να θιγούν τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η Τουρκία θα τελειώσει τότε το παιχνίδι και θα χαλαρώσει δίνοντας προβάδισμα στα πραγματικά εσωτερικά της προβλήματα, αλλά δοθείσης της ευκαιρίας κάποια στιγμή θα επανέλθει επιδιώκοντας να πραγματοποιηθούν όλες οι εις βάρος μας επιδιώξεις της. 

Το πρόβλημα, όμως, που με επηρεάζει αρνητικά πιο έντονα από όλα είναι η ανεργία. Διαβάζω ότι στην ανεργία έχουμε ποσοστό υπερδιπλάσιο του Μ.Ο της Ε.Ε, αλλά αυτή η αριθμητική πληροφορία δεν με επηρεάζει άμεσα. Αυτό που με πονάει είναι όταν τη νιώθω στο δρόμο, στα πρόσωπα του κόσμου, όταν την αφουγκράζομαι να τρώει σαν σαράκι την πατρίδα. Κι αυτό διότι πέρα από τη γενιά της οικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, που ένα μεγάλο μέρος της εξακολουθεί να φυτοζωεί, τώρα είναι πολύ πιθανόν άλλη μια γενιά να βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο και να οδηγηθεί κακήν κακώς στο περιθώριο της ζωής. Ας ελπίσουμε πως η πλειονότητα θα συνειδητοποιήσει πως αναγκαία συνθήκη για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία εκατοντάδων χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας είναι οι επενδύσεις, δημόσιες και ιδιωτικές. Με άλλα λόγια είναι το χρήμα που όχι, δεν θέλουμε να είναι μαύρο. Όσο περισσότερο χρήμα κυκλοφορεί στην αγορά και όσο πιο δίκαια κατανέμεται τόσο πιο πιθανόν είναι να προκύψει κάτι θετικό για όλους μας κι αυτό είναι κάτι που πια  το ξέρει και η κουτσή Μαρία. 

Ικανή συνθήκη είναι οι προτεραιότητες που θα δοθούν, τα επεξεργασμένα σχέδια που θα γίνουν, οι μεταρρυθμίσεις που θα ολοκληρωθούν, οι συγκεκριμενοι στόχοι που θα κυνηγήσουν να πετύχουν συμπολίτες μας άξιοι, ανοιχτόμυαλοι, έντιμοι και επαρκείς δίχως ιδεοληψίες και μικροκομματική λογική. Τότε είναι δυνατόν να περιοριστεί όσο πιο σύντομα γίνεται η ανεργία και να μπορέσει σιγά σιγά να ορθοποδήσει η πατρίδα εξασφαλίζοντας μια ανθρώπινη ζωή σε όλους όσους ζουν εδώ, επιτρέποντας στον καθέ νέο να φτιάχνει τον καλύτερο εαυτό του. Αυτονόητο είναι πως την κύρια ευθύνη για τέτοιες αλλαγές μεγάλης κλίμακας την έχει πάντα το πολιτικό προσωπικό της χώρας, όμως σημαντικό ρόλο σ'αυτούς τους δύσκολους καιρούς μπορεί να παίξει και ο κόσμος με τους προσωπικούς και συλλογικούς του αγώνες. Πάντως το αυτονόητο σ'αυτούς τους μήνες του κορονοϊκού παρόντος δεν είναι η δημιουργία ενός ισχυρού κοινωνικού δίχτυ προστασίας των νέων ανέργων με απευθείας ενίσχυσή τους; 

Αυτονόητο δυστυχώς για λίγους. Αυτό που με τα χρόνια έχω καταλάβει είναι ότι δυστυχώς σ'αυτή τη χώρα όσο ανεβαίνεις την κλίμακα της θεσμοθετημένης εξουσίας η απόσταση ανάμεσα στα καλύτερα λόγια και τις πιο ευφυείς ιδέες έως στις πράξεις μεγαλώνει αφύσικα. Η ιστορία μας δείχνει ότι για να καλυφθεί, ως ένα σημείο πάντα, αυτή η απόσταση, χρειάζεται μια συστηματική κι επίμονη προσπάθεια από όλους εκείνους που έχουν πάρει πάνω τους την επίλυση των προβλημάτων που τους αφορούν, που μπορεί να κάνει καλύτερη επί της ουσίας τη ζωή του κόσμου που εκφράζουν.

Το ωραίο είναι πως στο τέλος από το τίποτα ξεπρόβαλε μια νέα αρχή ως ερώτηση: Ποια θεωρεί ο καθένας ότι είναι εκείνα τα στοιχεία που κάνουν επί της ουσίας καλύτερη τη ζωή του; Ε, αλήθεια, ποια;