Πολλούς τρομάζει η έννοια της κβαντοφυσικής. Οχι άδικα. Μια τεράστια μορφή, ο νομπελίστας φυσικός Ρίτσαρντ Φάινμαν, έχει πει το περίφημο «όποιος λέει ότι καταλαβαίνει τον κβαντικό κόσμο λέει ψέματα». Η στήλη έχει επανειλημμένως αφιερώσει χώρο σε βιβλία που σχετίζονται με αυτή τη θεματολογία, διότι η κβαντοφυσική είναι μεν περίπλοκη, αλλά είναι και απίστευτα συναρπαστική για όλα όσα αποκαλύπτει σχετικά με τις θεμελιώδεις δομές της ύλης του σύμπαντος, που μοιάζουν παράδοξα, αντιβαίνοντας στην καθημερινή ανθρώπινη εμπειρία και στην κοινή λογική. 

Η κβαντοφυσική καθόρισε τις εξελίξεις στη σύγχρονη τεχνολογία. Από τα κινητά τηλέφωνα, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τα gps έως τις μαγνητικές τομογραφίες στην ιατρική, η κβαντοφυσική έχει αλλάξει δραστικά την καθημερινότητά μας χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε.

Αρχίζοντας από αυτή την εβδομάδα (αλλά χωρίς να περιοριστούμε σε αυτήν), θα παρακολουθήσουμε μια πολύ φρέσκια έκδοση, το «Ο βομβιστής και ο στρατηγός. Ιστορώντας την κβαντική επανάσταση 1900-2025» του καταξιωμένου φυσικού και συγγραφέα Στέφανου Τραχανά (το βιβλίο μόλις κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ή απλώς ΠΕΚ).

«Η ιστορία που σκοπεύουμε να σας διηγηθούμε», γράφει στον πρόλογό του ο συγγραφέας, «δεν θα είναι μόνο μια ιστορία των μεγάλων επιστημονικών ιδεών που άλλαξαν την εικόνα μας για τον κόσμο –καθώς και τον κόσμο τον ίδιο μέσω της τεχνολογίας που βασίστηκε σε αυτές–, αλλά θα είναι επίσης μια ιστορία των ανθρώπων που τις ανακάλυψαν και μας τις δώρισαν. Μεγάλη επιστήμη, ενδιαφέρουσες ζωές, θα μπορούσε να είναι λοιπόν ένας εναλλακτικός υπότιτλος τούτου του βιβλίου».

Την ανθρωποκεντρική αυτή προσέγγιση θα ακολουθήσει και η στήλη. Οι μεγάλες μορφές της κβαντοφυσικής είναι σχεδόν μυθιστορηματικές. Για αρχή: ποιος είναι ο βομβιστής και ποιος ο στρατηγός του τίτλου του βιβλίου: ο Αϊνστάιν είναι ο βομβιστής και ο Νιλς Μπορ ο στρατηγός. Περισσότερα αύριο.

Πηγή: kathimerini.gr/opinion

και  Ο «κύριος 1900»  Το ημερολόγιο έγραφε 14 Δεκεμβρίου του 1900: στο ετήσιο συνέδριο της γερμανικής εταιρείας Φυσικής, το κοινό άκουγε έναν αξιοσέβαστο επιστήμονα να αναπτύσσει μια θεωρία για τη φύση του φωτός. Τότε ήταν η πρώτη φορά που ακούστηκε η λέξη «κβάντο», «η οποία σύντομα θα γινόταν το “σήμα κατατεθέν” της νέας φυσικής που γεννήθηκε μαζί της

Ο «κύριος 1905»  Οπως γράφει ο Στ. Τραχανάς, ο Μπορ έγινε «αρχηγός παράταξης», ενώ ο Αϊνστάιν παρέμεινε «μοναχικός λύκος έως το τέλος. Ενας βομβιστής χωρίς συνεργούς, χωρίς οργάνωση». Οπως θα δούμε στα κατοπινά μας σημειώματα (για όποιον έχει το κουράγιο να τα παρακολουθήσει…), ο Αϊνστάιν και ο Μπορ συγκρούστηκαν ανηλεώς στην πορεία – σε αυστηρά διανοητικό, επιστημονικό επίπεδο. 

και  Ο Αϊνστάιν φοβόταν τα ζάρια  Το μεγάλο πρόβλημα για τον Αλβέρτο ήταν ότι ειδικά με την κβαντική θεωρία ανατρεπόταν το κεντρικό χαρακτηριστικό του κλασικού κόσμου: η απόλυτη αιτιοκρατία. Το περίφημο «Δεν παίζει ο Θεός ζάρια με το σύμπαν» δεν ήταν παρά μια εκ βαθέων αντίδραση του Αϊνστάιν στην τυχαιότητα και την απροσδιοριστία των πραγμάτων που ευαγγελιζόταν η νέα Φυσική του 20ού αιώνα.

Στη φωτό ο Νιλς Μπορ (Κοπεγχάγη, 1885-1962)