Χ.Γο.Ημερομηνίες. Γράφω σήμερα, 19 Μάϊου 2023. Δυο μέρες πριν τις εκλογές. 21 Μαΐου 2023, εθνικές εκλογές. 29 Μαΐου 2008, θάνατος Άγγελου Ελεφάντη. Ανάμεσα στο θάνατο του Άγγελου και τις εκλογές 15 χρόνια παρά μια βδομάδα. Μια βδομάδα που θα έχει επιτρέψει στην Εποχή να αποτιμήσει σε πρώτη ανάγνωση τα αποτελέσματα των εκλογών. Με σκέψη και καρδιά προσηλωμένες σε έναν από τους ιδρυτές της.
Τι θα έλεγε ο Άγγελος γι’ αυτά τα αποτελέσματα; Ανόητο ερώτημα. Ο Άγγελος μάς είχε μάθει γιατί τέτοια ερωτήματα είναι ανόητα: ο νεκρός είναι νεκρός. Δεν μπορεί να επιστρέψει για να μας ψιθυρίσει τη γνώμη του. Ο νεκρός δεν έχει γνώμη, ούτε όργανα να ψιθυρίσουν. Επελθών γαρ ο θάνατος πάντα ταύτα εξηφάνισται. Τελεία. Ό,τι πούμε ή δεν πούμε εδώ ή εκεί, σοβαρό ή ανόητο, βαρύ ή ελαφρό, βαρύγδουπο ή απλώς τετριμμένο είναι δική μας υπόθεση και δική μας ευθύνη. Τελεία και παύλα. Γιατί αυτή είναι η μοίρα των ανθρώπων. Η διαδοχή των νεκρών από τους ζωντανούς. Η κληρονομιά που αφήνουν οι νεκροί στους ζωντανούς. Να τη διαχειριστούν με τα δικά τους μέσα και με δική τους ευθύνη. Να τη διαχειριστούν σε άλλη εποχή και σε άλλες συνθήκες. Όπως έτσι αναπόφευκτα την προδίδουν: ο απελθών δεν μπορούσε να γνώριζε τούτη τη νέα εποχή και τούτες τις νέες συνθήκες…
Αναφορά στον απελθόντα, ναι, επιτρέπεται. Ίσως μάλιστα κάποτε επιβάλλεται. Όχι πάντα υποχρεωτικά. Όχι πάντα γιατί έτσι πρέπει. Το «πρέπει» αυτό μπορεί κάποιες φορές να επιβάλεται έξωθεν, αλλά όχι πάντα. Τότε πώς επιβάλλεται; Επιβάλλεται εκ των έσω, από κάτι μύχιο, από κάτι που σπανίως ομολογείται. Επιβάλλεται από ένα κενό. Το κενό στον εαυτό που δημιουργεί η απώλεια του άλλου. Κενό που δεν μπορεί ποτέ να πληρωθεί. Γιατί ο άλλος δεν μπορεί να επανέλθει να το καλύψει. Έτσι οι άνθρωποι μετά το σοκ της πρώτη απώλειας γίνονται διάτρητοι. Και όσο περνούν τα χρόνια γίνονται περισσότερο διάτρητοι. Τα κενά πολλαπλασιάζονται. Ενόσω οι άνθρωποι συνειδητοποιούν, όσο αντέχουν, τη μοίρα των ανθρώπων. Τη μοίρα της αναπόφευκτης τελευτής.
Το κενό
Ωστόσο. Ναι, υπάρχει ένα «ωστόσο». Γιατί η απώλεια του άλλου έχει αφήσει στον εαυτό το αποτύπωμα της ζωντανής παρουσίας του. Και κάποιες φορές αυτό το αποτύπωμα, το ίδιο αυτό κενό, διογκώνεται και γίνεται καθοριστικό. Δηλαδή επιτάσσει τη ρητή αναφορά στον εκλιπόντα άλλο. Με διάφορους τρόπους. Άλλοτε δημόσιους, άλλοτε ιδιωτικούς. Ακόμη και στο όνειρο ή μπροστά στον καθρέφτη.
Το κενό αυτό γίνεται καθοριστικό όταν το αποτύπωμα της ζωντανής παρουσίας του άλλου δεν είναι απλώς μνήμη. Μνήμη γλυκιά και παρηγορητική ή μνήμη πικρή ή οξεία που προκαλεί άλλες αντιδράσεις. Αλλά μόνον όταν ο εαυτός αισθάνεται βαθιά, όταν ξέρει, ότι το προσωπικό του δαιμόνιο, το προσίδιο conatus του, έχει διαμορφωθεί με ένταση και διάρκεια από εκείνη τη ζωντανή παρουσία. Στον ένα ή στον άλλο τομέα της ζωής και της δράσης. Όσο αυτή η παρουσία ήταν, ακριβώς, ζωντανή. Είναι τότε που η αναφορά γίνεται επιτακτική. Ως σύζευξη του δαιμονίου με το αποτύπωμα. Γι’ αυτό στον πολιτισμό μας αναφερόμαστε ακόμη στον Πλάτωνα και στον Σαίξπηρ. Στον Θερβάντες και στον Θουκυδίδη. Στον Ευριπίδη και στον Μαρξ. Στον Μαρξ που μένει πάντα επίκαιρος. Δηλαδή και επί του καιρού τούτου. Όπως μας λένε, σαν να μην το ξέραμε, τα εξώφυλλα των περιοδικών του κόσμου.
Τα φαντάσματα του Μαρξ
Πατώντας epohi.gr/article θα εμφανιστεί ολόκληρο το άρθρο του Αριστείδη Μπαλτά όπως δημοσιεύτηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα ΕΠΟΧΗ
