Φίλες και φίλοι,

Τα καλοκαιρινά μαθήματα του Mathesis ξεκινούν στον δικό σας ρυθμό!

Σε αυτόν τον κύκλο θα επισκεφτούμε την Ελλάδα του 1821, για να γνωρίσουμε το κίνημα του Φιλελληνισμού, και τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, για να κατανοήσουμε τη θρησκευτική πίστη, τη συλλογική μνήμη και τα συναισθήματα ανθρώπων πολύ πιο κοντινών σε εμάς από όσο ίσως θα πιστεύαμε.

ΙΣΤ1.3 Φιλελληνισμός και '21: Οι πολλές όψεις ενός διεθνούς φαινομένου (Ε)

Το Φιλελληνικό κίνημα ξεκίνησε με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης και διήρκησε μέχρι το τέλος της, με αυξομειώσεις δράσης και ενδιαφέροντος. Περιελάμβανε δύο σκέλη: τις Φιλελληνικές Επιτροπές, που επιτοπίως δημιουργήθηκαν σε εθελοντική βάση σε διάφορες χώρες (κυρίως τη Γερμανία, την Ελβετία, τη Γαλλία, την Αγγλία, τις ΗΠΑ), και τις ομάδες ενόπλων –περίπου 1.200 συνολικά– που ήλθαν στον Νότο της Βαλκανικής να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων. Το Κίνημα αυτό έπαιξε τεράστιο ρόλο στην επιτυχή έκβαση της Επανάστασης, καθώς κινητοποίησε λαούς και Κυβερνήσεις υπέρ των Ελλήνων, σε κρίσιμες στιγμές του Αγώνα.

ΙΣΤ2.3 Μνήμη, πάθος, πίστη: Το ανθρώπινο πρόσωπο του μετακλασικού ελληνικού κόσμου (Ε)

Το μάθημα αυτό εξετάζει από τη σκοπιά του ιστορικού της ελληνικής αρχαιότητας τρία αλληλοσυνδεόμενα φαινόμενα: μνήμη, συναίσθημα και στάση ζωής. Η βάση του είναι κείμενα γραμμένα στην πλειοψηφία τους από καθημερινούς ανθρώπους, σε μικρότερο βαθμό από εκπροσώπους της αρχαίας λογοτεχνίας, πολιτικούς και ιερείς. Χρονολογούνται περίπου από τον ύστερο 4ο π.Χ. ως τον 3ο μ.Χ. αιώνα και προέρχονται από την Ελλάδα και τον γλωσσικά εξελληνισμένο κόσμο (Μικρά Ασία, Αίγυπτο, Εύξεινο Πόντο, Μεγάλη Ελλάδα). Φαινομενικά απλά κείμενα, όπως ψηφίσματα της συνέλευσης του λαού, δημόσιες επιστολές, επιτύμβιες επιγραφές, ερωτήματα σε μαντεία, κατάρες, περιγραφές θαυμάτων, εξομολογήσεις αμαρτιών και χρησμοί, μεταδίδουν τα πάθη που κατέκλυσαν κοινούς ανθρώπους, τα συναισθήματα που θέλησαν να διεγείρουν σε άλλους, τις μνήμες που συγκρατούσαν. Δείχνουν πώς τα συναισθήματα και οι μνήμες παρήγαν αξίες, στάσεις ζωής και πίστεις.

ΦΛΣ4 Ο χρόνος στην Κλασσική Αθήνα (Ε)

Η έννοια του χρόνου (κεντρική έννοια στη νεώτερη φιλοσοφία και φυσική) εισάγεται σχετικά αργά στην αρχαία φιλοσοφική σκέψη. Δεν απασχολεί τους Προσωκρατικούς, τους Σοφιστές και τον Σωκράτη, ο Πλάτων της αφιερώνει ένα σύντομο κείμενο στον Τίμαιο, και μόνο με τον Αριστοτέλη αποκτά κεντρική σημασία στη φυσική φιλοσοφία.

Αλλά και η πολύπλοκη πολιτική και θρησκευτική ζωή στην κλασσική Αθήνα εξελίσσεται χωρίς άμεση αναφορά σε ένα ορθολογικό ημερολόγιο, που θα καθόριζε με σχετική ακρίβεια τα μέτρα του χρόνου (των ωρών, των μηνών και των εποχών). Ακόμη και η ιστορία αναπτύσσεται την ίδια εποχή ως επιστημονικός κλάδος χωρίς τα μέτρα του χρόνου.

Από την άλλη, η υποκειμενική βίωση του χρόνου, δηλαδή ο χρόνος της ζωής του ατόμου, η θνητότητα, η ατομική μοίρα και η τύχη, βρίσκονται στο επίκεντρο της ποίησης του 5ου αιώνα, ειδικά της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

Ο χρόνος λοιπόν προσφέρει μια ευκαιρία να εξετάσουμε στην αλληλεπίδρασή τους πλευρές της ζωής και της σκέψης στην κλασσική Ελλάδα, τις οποίες κατά κανόνα δεν συνδέουμε.

Στο μάθημα αυτό θα παρακολουθήσουμε την παράλληλη ανάπτυξη της κοσμολογικής, φιλοσοφικής και ποιητικής σύλληψης του χρόνου κατά τον 5ο και τον 4ο αιώνα π.Χ.

ΦΛΣ5.2 Αναζητώντας το σωστό: Εισαγωγή στην Ηθική Φιλοσοφία (Ε)

Με ποιους τρόπους μπορεί η φιλοσοφική σκέψη να συμβάλει στην αντιμετώπιση ηθικών διλημμάτων του ιδιωτικού και του δημόσιου βίου; Τι θα έλεγε ο Καντ για το πώς πρέπει να πράξουμε σε δύσκολες περιστάσεις, όπως για παράδειγμα όταν καλούμαστε να αποφασίσουμε για το αν ένας συγγενής μας που βρίσκεται σε μη αναστρέψιμο κώμα θα υποβληθεί ή όχι σε ευθανασία; Ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη στάση μας απέναντι σε πρόσφυγες που ζητούν άσυλο στη χώρα μας σύμφωνα με τη διδασκαλία του ωφελιμισμού; Πώς εννοεί ο Αριστοτέλης την ευδαιμονία και ποιες αρετές θα έπρεπε να καλλιεργήσουμε για να την προσεγγίσουμε; Υπάρχουν σταθερά κριτήρια για το τι σημαίνει να πράττει κανείς σωστά και να ζει καλά και, αν ναι, μπορούν να μας χρησιμεύσουν σε μια εποχή κλιματικής κρίσης και ραγδαίας ανάπτυξης της ψηφιακής τεχνολογίας; Ποιες αξίες θα μας καθοδηγήσουν, ποιες αρχές και ποιους κανόνες θα εφαρμόσουμε;

ΕΥΡ1.1 Ταξίδι στο Σύμπαν - Σταθμός πρώτος: Το ηλιακό μας σύστημα (Ε)

Αυτό θα είναι ένα ταξίδι στο σύμπαν. Θα είναι ένα ταξίδι για όλους: δεν απαιτείται καμία πρότερη γνώση Φυσικής, και οι μαθηματικές έννοιες που θα χρησιμοποιήσουμε θα είναι οικείες σε κάθε ταξιδιώτη που έχει τελειώσει την πρώτη γυμνασίου. Θα είναι ένα ταξίδι αναζήτησης: αυτό που θα μας ενδιαφέρει περισσότερο δεν είναι οι ίδιες οι απαντήσεις, αλλά το πώς φτάνουμε σε αυτές τις απαντήσεις. Πώς ξέρουμε ό,τι ξέρουμε για το σύμπαν; Και πώς θα ανακαλύψουμε ό,τι δεν ξέρουμε ακόμη; Η πρώτη μας στάση θα είναι η κοσμική μας γειτονιά, το Ηλιακό σύστημα. Ο σκοπός μας θα είναι να γνωρίσουμε το σπίτι μας, τη Γη, ως μέρος της δικής μας γωνιάς του σύμπαντος. Θα μιλήσουμε για τον ουρανό όπως τον βλέπουμε από τον πλανήτη Γη. Για τα πιο λαμπρά σώματα στον ουρανό, τον Ήλιο και τη Σελήνη. Για τη συναρπαστική ιστορία της ανακάλυψης των νόμων της φύσης που διέπουν τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, που είναι ταυτόχρονα και η ιστορία της αρχής της επιστήμης της Φυσικής. Για το φιλικό αστέρι της γειτονιάς μας, τον Ήλιο, που μας παρέχει όλη την ενέργεια που συντηρεί τη ζωή στη Γη και τον πολιτισμό μας, καίγοντας τον εαυτό του με θερμοπυρηνικές αντιδράσεις. Για τους πλανήτες, άλλους κόσμους τόσο διαφορετικούς από τη Γη, και τόσο διαφορετικούς μεταξύ τους. Για τη μεγάλη εξερεύνηση, το ταξίδι των μηχανών που έφτιαξε η ανθρωπότητα ως τα πέρατα του Ηλιακού συστήματος, και πέρα από αυτό.

Καλό μας ταξίδι.

ΗΥ5.1 Επιστήμη Δεδομένων και Εφαρμοσμένη Μηχανική Μάθηση με Python (Ε)

Η Επιστήμη Δεδομένων περιλαμβάνει τις τεχνολογίες και τεχνικές για την ανάλυση και επεξεργασία δεδομένων. Τα δεδομένα, τα οποία αναφέρονται ως το πετρέλαιο του 21ου αιώνα, είναι η βάση για τη Μηχανική Μάθηση. Αυτή είναι ο κλάδος της Τεχνητής Νοημοσύνης που πραγματεύεται τη μελέτη αλγορίθμων και τεχνικών που βελτιώνονται με αυτοματοποιημένο τρόπο χάρη στην αξιοποίηση δεδομένων. Στο μάθημα θα γνωρίσουμε τα βασικά εργαλεία και αρχές για την αξιοποίηση δεδομένων με τεχνολογίες της Επιστήμης των Δεδομένων και της Μηχανικής Μάθησης, όπως αυτή μπορεί να εφαρμοστεί σε πραγματικά προβλήματα.

ΦΙΛ2.1 Η ποίηση ούτε λέγει ούτε κρύπτει αλλά σημαίνει. Πέντε μαθήματα με στόχο τη λίγο καλύτερη κατανόηση της ποίησης (Ε)

Πέντε συναντήσεις που δεν απευθύνονται σε κάποιο ειδικό κοινό και δεν προϋποθέτουν ούτε οδηγούν σε συγκεκριμένες γνώσεις. Το Μαντείο των Δελφών, έλεγε ο Ηράκλειτος, ούτε λέγει ούτε κρύπτει αλλά σημαίνει· η ρήση ταιριάζει και στην ποίηση. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν ν’ αποκρυπτογραφήσουμε αυτό το «σημαίνει», ώστε να καταφέρουμε να καταλάβουμε λίγο καλύτερα την ποίηση. Η σχέση κάθε ανθρώπου με την ποίηση είναι κάτι απλό και φυσικό· σίγουρα δεν μπορούμε όλοι να γίνουμε εξαιρετικά διεισδυτικοί αναγνώστες, αλλά όλοι οι άνθρωποι μπορούν να προσλάβουν τη λογοτεχνία. Όλοι την έχουν ανάγκη, όλοι τη χαίρονται. Ξέρετε κανένα παιδί που να μην του αρέσουν τα παραμύθια;

Η ποίηση και τα παραμύθια λειτουργούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο: ενεργοποιούν τη φαντασία μας. «Ήταν μια φορά ένα βασιλόπουλο…» – το παιδί φαντάζεται το βασιλόπουλο κι ύστερα βιώνει τις περιπέτειες του ήρωα σαν δικές του. Έτσι και με την ποίηση: ας θυμηθούμε είτε πώς πρωτακούσαμε, παιδιά, την Οδύσσεια είτε πώς νιώσαμε διαβάζοντας ένα ποίημα του Καρυωτάκη, του Μπωντλέρ ή τον Οιδίποδα Τύραννο: μπήκαμε προσωρινά —έχει σημασία να το τονίσουμε αυτό— στη θέση του ήρωα και βιώσαμε, ώς έναν βαθμό, τις καταστάσεις που περιγράφονταν. Αν καταφέρουμε να αναπτύξουμε αυτό το «ώς έναν βαθμό», θα μπορούμε να πούμε πως «εδώ που φθάσαμε, δεν είναι λίγο».