Μόνο στην Αττική, τα τελευταία χρόνια, φονικές πυρκαγιές έχουν ξεσπάσει σε περιοχές όπως η Πάρνηθα, η Πεντέλη, το Μάτι, η Βαρυπόμπη, η Ραφήνα, η Καλλιτεχνούπολη, ο Ν. Βουτζάς, το Γραμματικό, ο Άγιος Στέφανος, ο Αυλώνας, το Καπανδρίτι και ο Υμηττός, με αποτέλεσμα εκτάσεις πρασίνου και βλάστησης να μετατρέπονται σε νεκρές γκρίζες ζώνες.  

Αναμφίβολα, το περιβάλλον και ο πλανήτης μας εκπέμπουν SOS. Το κλίμα μεταβάλλεται σε παγκόσμιο επίπεδο και ήδη έχει διαμορφωθεί μια νέα πραγματικότητα. Η κλιματική αλλαγή καθιστά τα ακραία φαινόμενα πιο συχνά και έντονα. Γι’ αυτό και εκπρόσωποι της επιστημονικής κοινότητας προειδοποιούν ότι τις επόμενες δεκαετίες θα μας απασχολήσει ως το πλέον σημαντικότερο πρόβλημα για τον πλανήτη. Και, παράλληλα, το 2021 είναι βέβαιο ότι θα καταγραφεί ως το έτος - ορόσημο. 

Πυρκαγιές, ξηρασία, ερημοποίηση, υψηλή συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα, αστικοποίηση, καύσωνες είναι κάποιες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αύγουστος 2021. Παντού στάχτη, δάκρυα και σιωπή. Η βορειανατολική Αττική αλλά και άλλες περιοχές της χώρας φλέγονται.

Άραγε, ποιες είναι οι αιτίες και πώς μπορούμε να προστατευτούμε; Ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και εκπρόσωπος της Ελλάδας για την Κλιματική Αλλαγή, Χρήστος Ζερεφός, απαντά: «Είναι βέβαιο ότι ο παρατεταμένος καύσωνας, όπως το είχαμε προβλέψει, δημιούργησε τεράστια ζημιά. Οι υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με την έλλειψη σχεδίου ασφαλούς συμβίωσης μεταξύ αστικού περιβάλλοντος και δασικών εκτάσεων συνθέτουν ένα εύφλεκτο μείγμα που αποτελεί μια τεράστια απειλή.

Στη χώρα μας, δυστυχώς, δεν υπάρχουν ούτε κανόνες ούτε μέτρα προστασίας. Γι’ αυτό απαιτείται ένας εξ ολοκλήρου περιβαλλοντικός ανασχεδιασμός στον οποίο θα συμμετέχουν όλοι. Να οικοδομήσουμε μια μακρόπνοη στρατηγική στην οποία θα έχουν ενεργό ρόλο η πολιτεία, το πολιτικό προσωπικό, η τοπική αυτοδιοίκηση καθώς και άλλοι φορείς, διότι η ραγδαιότητα των φαινομένων θα αυξάνεται.

Και φυσικά όταν αναφέρομαι στην πολιτεία εννοώ όλους μας. Ο καθένας πρέπει να αναλαμβάνει την ευθύνη που του αναλογεί. Ζούμε σε μια χώρα που είναι ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή και άρα πρέπει να προσαρμοστούμε. Ενδεικτικά, μπορούμε να ασφαλίζουμε τις κατοικίες μας όπως συμβαίνει στο εξωτερικό, να καθαρίζουμε τις αυλές μας, να δημιουργούμε αντιπυρικές ζώνες, να παράγουμε λιγότερα σκουπίδια, να σεβόμαστε τους φυσικούς πόρους και να μη σπαταλάμε το νερό.

Επίσης, δεν είναι δυνατόν να αναδασώνουμε τις καμένες εκτάσεις φυτεύοντας πεύκα. Το μέγεθος της πυρκαγιάς αποτελεί συνάρτηση ανέμου, καύσιμης ύλης και αδιαφορίας για το μάζεμα των ξηρών κλαδιών. Έτσι, δημιουργείται το πούσι. Αναλογιστείτε ότι οι βελόνες που πέφτουν στο έδαφος από τα πεύκα είναι το καλύτερο προσάναμμα για πυρκαγιά αφού αποτελούν ένα εύφλεκτο μείγμα ξύλου και ρετσίνας.

Συγχρόνως, στην Ελλάδα πάσχουμε στο θέμα της παιδείας και της οικολογικής συνείδησης. Κυριαρχούμαστε από την αντίληψη ότι κάποιος άλλος πάντα θα μαζέψει τα ξερόκλαδα μας. Ευτυχώς, οφείλω να πω ότι χάρηκα που επιτέλους αποφασίστηκε η αυστηροποίηση των ποινών σχετικά με την πρόκληση πυρκαγιάς και από πλημμέλημα γίνεται κακούργημα. Ήταν κάτι που έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πολύ καιρό». 

Τι έχει αλλάξει όσον αφορά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής; Ο κ. Ζερεφός εξηγεί: «Πρώτα απ’ όλα, να υπενθυμίσουμε ότι τα τελευταία τριάντα-σαράντα χρόνια, όπως ξέρουμε, παρατηρείται μια προϊούσα αποσταθεροποίηση του κλίματος. Προφανώς, σημαντικό μέρος αυτής οφείλεται στην ανθρωπογενή παρέμβαση. Αυτό συμβαίνει διότι τα τελευταία εκατό χρόνια έχουμε αλλάξει σημαντικότατα τη σύσταση της ατμόσφαιρας, η οποία, μαζί με άλλους παράγοντες, είναι υπεύθυνη για την ισορροπία όχι μόνο της θερμοκρασίας του πλανήτη αλλά και για την ισορροπία ανάμεσα στη βιόσφαιρα, στην ατμόσφαιρα, στην υδρόσφαιρα και στη γεώσφαιρα.

Επομένως, θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τα ακραία φαινόμενα. Μάλιστα, οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης είναι ορατές, αν τις συγκρίνουμε με τις συνέπειες του καύσωνα το 1987. Τότε, είχαμε πολλή ζέστη αλλά όχι παρατεταμένο καύσωνα. Είχαμε πολλούς νεκρούς ενώ τώρα δεν έχουμε κανένα θύμα από θερμοπληξία. Οπότε, ο άνθρωπος, με τη βοήθεια και της τεχνολογίας, θα πρέπει να μπορέσει να προσαρμοστεί στα νέα είδη κλίματος και να μάθει να ζει με αυτά, όπως συμβαίνει με τους σεισμούς.

Ταυτόχρονα, στο άμεσο μέλλον θα βλέπουμε συχνότερα παράδοξα μετεωρολογικά φαινόμενα, όπως μεγάλες περιόδους ξηρασίας, καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες, κατολισθήσεις, αύξηση της θερμοκρασίας καθώς και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Και οι οικολογικές καταστροφές θα πολλαπλασιάζονται.

Δεν μπορούμε, λοιπόν, να κάνουμε κάτι άλλο παρά να εκπαιδευτούμε να ζούμε με τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής. Ας μην προσπαθούμε να ανταγωνιστούμε τη φύση. Άλλωστε, όπως βλέπουμε, το φαινόμενο είναι παγκόσμιο.

Το σίγουρο είναι ότι το μέλλον προμηνύεται σκοτεινό και δυστοπικό. Στην Ελλάδα η άνοδος της θερμοκρασίας τα τελευταία εκατό καλοκαίρια έχει αγγίξει τους δυόμισι βαθμούς Κελσίου. Επομένως, το κλίμα είναι πολύ πιθανό ότι θα ευνοήσει την εξάπλωση ασθενειών και τα επόμενα χρόνια ο μισός πλανήτης σύμφωνα με τις προβλέψεις θα υποφέρει από επικίνδυνες περιόδους καύσωνα. Ο καθένας μας, λοιπόν, είναι αναγκαίο να δημιουργήσει τις ιδανικές προϋποθέσεις για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τα νέα δεδομένα». 

 Την ίδια στιγμή τέφρα, σκόνη και καταχνιά έχουν καλύψει με ένα αποπνικτικό νέφος την Αθήνα ως απόρροια των πυρκαγιών και του καύσωνα που μαστίζουν τη χώρα τις τελευταίες μέρες. Από την πλευρά του ο μετεωρολόγος και διευθυντής ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Κώστας Λαγουβάρδος λέει στη LiFO: «Ο καύσωνας αυτών των ημερών αναμφίβολα συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους των τελευταίων ετών. Βρισκόμαστε εν μέσω της αντιπυρικής περιόδου της φετινής χρονιάς και ήδη έχουμε μια τεράστια αύξηση στις καμένες εκτάσεις στη χώρα μας συγκριτικά με τον μέσο όρο των τελευταίων δεκαπέντε ετών.

Μάλιστα, αυτό που καταδεικνύει την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής είναι η συστηματική απόκλιση της θερμοκρασίας, με τιμές υψηλότερες από τις κανονικές τιμές σχεδόν όλους τους μήνες του χρόνου. Σε παγκόσμιο επίπεδο διαπιστώνουμε ότι σχεδόν όλοι οι μήνες των τελευταίων ετών είναι πιο θερμοί από τις κλιματικές μέσες τιμές. Κάπως έτσι δημιουργούνται οι συνθήκες ώστε να έχουμε περισσότερες πυρκαγιές αφού αυξάνεται σημαντικά η καύσιμη ύλη». 

Όσον αφορά την επόμενη μέρα ο κ. Λαγουβάρδος υποστηρίζει: «Ήδη παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων και καταχνιά στην ατμόσφαιρα της Αθήνας, αλλά ευτυχώς αυτό δεν διαρκεί πολύ. Ουσιαστικά, αποτελεί μια δυσάρεστη συνέπεια η οποία ευτυχώς είναι σύντομη.

Όμως, το μικροκλίμα στις επιβαρυμένες περιοχές αλλάζει και επηρεάζεται. Προφανώς, η κλιματική αλλαγή καθιστά την ατμόσφαιρα θερμότερη και ξηρότερη, με αποτέλεσμα να ευνοούνται η ξηρασία και η έναρξη δασικών πυρκαγιών. Αυτό που πρέπει να μας απασχολήσει είναι ότι οι δασικές πυρκαγιές απογυμνώνουν το έδαφος και το εκθέτουν στις βροχές, που με τις σειρά τους προκαλούν διάβρωση και απώλεια των εδαφών με πλημμυρικά φαινόμενα. Άλλωστε, τα δάση αποτελούν τους μεγαλύτερους χερσαίους δεσμευτές του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας μέσω της φωτοσύνθεσης.

Ως εκ τούτου, το ζήτημα είναι ότι από τις πρόσφατες καταστροφές στη χώρα μας και κακοκαιρίες όπως η Θάλεια, ο Ιανός, η Μήδεια και οι τελευταίοι καύσωνες έρχονται να μας υπενθυμίσουν ότι οφείλουμε ως κοινωνία να προετοιμαζόμαστε καλύτερα για τα έντονα καιρικά φαινόμενα».