Νόρα Ράλλη. Στη χώρα μας έχουμε πολύ ωραία σκηνή, με ωραίες παραστάσεις, ωραίους και ωραίες κωμικούς, με ένα φανατικό κοινό πλέον. Ωστόσο έχει γίνει μεγάλος αγώνας από τις καλλιτέχνιδες του χώρου ώστε να ξεκινήσουν να ξεπερνιούνται τα έμφυλα στερεότυπα.
Τώρα για πρώτη φορά γίνεται ακόμα μία τέτοια προσπάθεια με το Women In Comedy Festival GR να είναι το πρώτο φεστιβάλ κωμωδίας από θηλυκότητες κωμικούς στην Ελλάδα. Τέσσερις από αυτές μας μιλούν πολύ σοβαρά...
Ηλέκτρα Aγγελετοπούλου: «Δεν υπάρχει αντρικό και γυναικείο χιούμορ»
Η Ηλέκτρα είναι ιδιοκτήτρια μαγαζιού με κοσμήματα, οργανώνει εκδηλώσεις και είναι μία από τους κύριους υπεύθυνους του Women In Comedy Festival GR. Εχει σκηνοθετήσει τη μεγάλου μήκους ταινία «Scopophilia» (από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έφτασε να προβάλλεται στις πτήσεις τής Quatar & Emirates), ενώ το ντεμπούτο της στην κωμωδία το έκανε το 2019.
«Καθόλου εύκολο είδος δεν είναι το stand up. Είναι ψυχοφθόρο, αγχωτικό, θέλει πολύ χρόνο και αισθάνεσαι εκτεθειμένος όσο ποτέ. Οταν πάει καλά, νιώθεις υπέροχα. Σαν όμως κατεβαίνεις από τη σκηνή και δεν έχει πάει καλά, πέφτεις σε υπαρξιακή κρίση -όλοι μας με αυτό παλεύουμε. Ειδικά για τις γυναίκες ο χώρος είναι ακόμα πιο δύσκολος. Τα στερεότυπα παραμένουν ισχυρά: ένας άντρας ανεβαίνει στη σκηνή και προσπαθεί να δείξει ότι είναι καλός κωμικός, ενώ κάποιοι το δέχονται εκ προοιμίου. Για μένα, επειδή είμαι γυναίκα, απαιτείται διπλή προσπάθεια. Δεν πιστεύουν ότι μια γυναίκα μπορεί να είναι κωμικός. Αυτό το έχω ακούσει ακόμα και από γυναίκες. Βλέπω ότι όσο κι αν πιστεύουμε ότι είμαστε μεταμοντέρνοι, δεν είμαστε καν μοντέρνοι. Φυσικά δεν πτοούμαστε και συνεχίζουμε να δουλεύουμε, παρ’ όλο που δεν πληρωνόμαστε το ίδιο με τους άντρες. Βέβαια τα πράγματα έχουν καλυτερέψει, υπάρχουν άντρες που είναι πολύ πιο ανοιχτοί στο να “εκπαιδευθούν”. Παράλληλα υπάρχει μισογυνισμός και μεταξύ των γυναικών ως κάτι σχεδόν αναμενόμενο: όταν σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο υπάρχει θέση μόνο για μία γυναίκα, σαφώς και θα αναπτυχθεί ανταγωνισμός μεταξύ μας. Ωστόσο βλέπω ότι στον χώρο της κωμωδίας έχουμε περάσει, και συνεχίζουμε να περνάμε, όμορφα.
Δεν υπάρχει αντρικό και γυναικείο χιούμορ. Υπάρχει βιωματικό κοινό όμως. Θα γελάσεις περισσότερο αν κάτι θυμίζει ένα βίωμά σου. Αυτό ισχύει και για τα πολιτικά κείμενα. Που ναι, μπορούν να γίνουν επικίνδυνα για την εξουσία, γιατί τη σάτιρα και το υψηλό χιούμορ δεν τα πολεμάς εύκολα. Και αναφέρομαι σε όλες τις μορφές εξουσίας: κυβερνητική, ταξική, έμφυλη... Η κωμωδία είναι η ελευθερία της έκφρασης και του λόγου ενάντια στη λογοκρισία.
Γι’ αυτό και το συγκεκριμένο φεστιβάλ, που θέλουμε να γίνει θεσμός, αφορά όλες τις θηλυκότητες ως κωμικούς. Βέβαια θα ήθελα να είναι ένας θεσμός που κάποια στιγμή να μη χρειάζεται: δηλαδή να υπάρχει τέτοια εκπροσώπηση των θηλυκοτήτων στην κωμωδία, που να είναι περιττό να γίνει κάτι ξεχωριστό για ν’ αποκτήσουμε ορατότητα».
Ηρα Κατσούδα: «Εμείς οι θεατές δεν έχουμε ευθύνη;»
Από τις πλέον γνωστές και με μεγάλη εμπειρία επαγγελματίες κωμικούς του χώρου. Είναι από τους διοργανωτές του Φεστιβάλ Κωμωδίας Θεσσαλονίκης, κάνει ομιλίες και podcast (στο «ΜΠΡΑΗΤ ΣΑΗΝΤ» συνδυάζει κωμωδία και αναπηρία, μαζί με τη Δήμητρα Νικητέα), οι σόλο παραστάσεις της («Xωρίς γλουτένη», «Για γυναίκα, καλή είναι», «Μίνιμαλ») έχουν μεγάλη ανταπόκριση. Αυτά είναι μόνο κάποια απ’ όσα έχει κάνει...
«Ως μία από τις παλιότερες στον χώρο θα σου πω πως επί μία δεκαπενταετία παλεύουμε ώστε να μην υπάρχει φύλο (βιολογικό ή κοινωνικό) στην κωμωδία. Το φεστιβάλ γίνεται γιατί όπως σε οποιονδήποτε άλλο επαγγελματικό χώρο έτσι και στο stand up comedy οποιαδήποτε γυναίκα κι αν μπει, έχει ν’ αντιμετωπίσει περισσότερα εμπόδια σε σχέση μ’ έναν άντρα. Το φεστιβάλ θα βοηθήσει γιατί υπάρχουν πλέον αρκετά κορίτσια και θα τα δει το κοινό. Ασφαλώς υπάρχουν και εξαιρετικοί άντρες συνάδελφοι που δεν είναι καθόλου σεξιστές. Αλλά, όπως και σε όλα τα επαγγέλματα, αν υπάρχει έστω και ένας σεξιστής, υπάρχει σεξισμός στον χώρο.
Δεν υπάρχουν αμιγώς “γυναικεία” αστεία. Υπάρχουν όμως αμιγώς “αντρικά” σύμφωνα με μια κυρίαρχη αντίληψη: οι γυναίκες βλέπεις για τους περισσότερους είναι όμορφες, χαμογελαστές, δεν τσαλακώνονται, δεν κάνει να πουν “ακατάλληλες” φράσεις -όλα αυτά τα χαριτωμένα και ανυπόστατα. Πλέον τα πράγματα δεν είναι έτσι, το κοινό έχει εξοικειωθεί πολύ. Μην ξεχνάμε εξάλλου ότι για χρόνια το κοινό δεν ήξερε καν τι είναι το stand up comedy.
Και πώς να το μάθει; Στην τηλεόραση δεν υπάρχει, δεν αφήνουν χώρο. Στο εξωτερικό υπάρχουν πολλές τέτοιες εκπομπές -έως και Οσκαρ έχουν παρουσιάσει κωμικοί. Στην Ελλάδα όμως, αν και λέμε ότι γίνονται “late night” εκπομπές, οι παρουσιαστές δεν είναι κωμικοί οι ίδιοι, ούτε έχουν κωμικούς στην ομάδα τους, δηλαδή επαγγελματίες που κατέχουν την τεχνική τού να γράφεις κωμικά κείμενα. Οι υπεύθυνοι των καναλιών επιλέγουν εκπομπές τύπου “Σεφερλή” -κάτι που εμείς, στον δικό μας μικρόκοσμο, δεν καταλαβαίνουμε πώς είναι δυνατόν να έχει απήχηση. Το χιούμορ δεν είναι μόνο πολιτική, είναι και αισθητική. Ο Σεφερλής έχει το ταλέντο στο ίδιο ανέκδοτο να προσβάλει πέντε κοινωνικές ομάδες μαζί: γυναίκες, ευπαθείς ομάδες, ό,τι άλλο θες, όλα σε μια πρόταση. Αυτό είναι πραγματικά εντυπωσιακό! Από εκεί και πέρα κάθε δημόσιο πρόσωπο, όποιος εκφέρει δημόσιο λόγο, έχει ευθύνη απέναντι στο κοινό. Οταν κάποιος συντηρεί τα στερεότυπα μέσω της κωμωδίας του 1950, αυτό είναι μια θέση. Τα κανάλια κοιτούν τα κέρδη τους: έχουν τις χορηγίες τους, βγαίνουν τα συγκεκριμένα κέρδη, άρα συνεχίζουν με την ίδια συνταγή που “δεν χάνει”. Εμείς οι θεατές δεν έχουμε ευθύνη;»
Εμιλυ Ντάνου: «Είναι επάγγελμα, είναι ψυχαγωγία, είναι τέχνη»
Είναι 27 ετών και μεγάλωσε σε ένα χωριό κοντά στο Μεσολόγγι. Μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε Ψυχολογία, ξεκίνησε το stand up comedy to 2017 και πλέον, μαζί με μετεκπαίδευση στη Συστημική Ψυχοθεραπεία και κάποιες βιοποριστικές εργασίες ακόμα, ασχολείται επαγγελματικά με την κωμωδία.
«Φοβόμουν τη δημόσια απεύθυνση. Για μένα η κωμωδία ήταν μια προσωπική πρόκληση. Οπως και τα κείμενά μου: παίρνω εικόνες από το χωριό μου, περιστατικά της ζωής εκεί, όπως την περίοδο που πήγαινα κατηχητικό, και τα μετουσιώνω σε κωμικό κείμενο. Για μένα είναι πολύ σοβαρό, ωστόσο από τους γονείς μου μόνο η μητέρα μου μ’ έχει δει. Γενικά δεν το έχουν πάρει πολύ σοβαρά, είναι «αφού σου αρέσει, κάν’ το». Θέλω ν’ ασχοληθώ με τις τέχνες και το θεραπευτικό κομμάτι. Σκέφτομαι να τα συνδυάσω, να πάω το stand up comedy ένα επίπεδο παραπέρα. Είναι σοβαρό, είναι επάγγελμα, είναι ψυχαγωγία, είναι τέχνη.
Προφανώς έχει πέσει και αυτολογοκρισία, προφανώς και αν μια γυναίκα μιλούσε για το θέμα της περιόδου, αυτό ξαφνικά θα ήταν περίεργο, ενώ αν κάποιος άντρας μιλούσε για ένα αντρικό ζήτημα, αυτό θα ήταν εντάξει. Υπάρχει αυτός ο διαχωρισμός και σχετίζεται με τον καθημερινό σεξισμό. Ευτυχώς πλέον τα πράγματα αλλάζουν...».
Κωνσταντίνα Δαούτη: «Κάνει κορίτσι πράμα να λες τέτοια πράγματα;»
Σπούδασε Επικοινωνία Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο και υποκριτική. Το 2013 είδε την πρώτη της παράσταση stand up. Και έπαθε σοκ! «“Τι είναι αυτό;” είπα με γουρλωμένα μάτια στην παρέα μου! Ηταν ένας άλλος κόσμος. Και ξεκίνησα να ψάχνω, να παρακολουθώ, να καλώ στην εκπομπή στο ιντερνετικό ραδιόφωνο που έκανα καλλιτέχνες του χώρου και θυμάμαι πως ο Αριστοτέλης Ρήγας, πολύ καλός και γνωστός stand up comedian, είχε από τότε πει πως “χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στην κωμωδία”. Και με ώθησαν να μπω στον χώρο και μπήκα, αλλά το 2018 γιατί ντρεπόμουνα. Και θυμάμαι πως ήταν ό,τι πιο δύσκολο είχα κάνει ποτέ στη ζωή μου!» μας λέει. «Γιατί, τι παθαίνεις αν δεν γελάσουν;» «Πεθαίνεις! Γιατί εκείνη τη στιγμή έχεις μόνο έναν στόχο: να τους κάνεις να γελάσουν. Δεν είναι σαν το θέατρο που και καλά να μην πάει, φεύγεις, το ρίχνεις στα φώτα, στον σκηνοθέτη ίσως, αλλά δεν κρίνεσαι επί τόπου. Στο stand up κρίνεσαι επί τόπου. Δεν υπάρχει πιο μίζερο συναίσθημα από το να κατεβαίνεις από τη σκηνή και να ξέρεις ότι δεν πήγε καλά η παράσταση. Είμαστε σαν συνέλευση κλόουν οι καλλιτέχνες μετά: που όλοι πίνουν και δεν μιλάει κανείς! Και κυριολεκτώ γιατί πράγματι έχουμε ένσημα κλόουν!
Φυσικά έχω ζήσει το “δεν έχουν χιούμορ οι γυναίκες” και έναν μισογυνισμό ή μια πατριαρχική στάση είτε κατασταλαγμένη, είτε και εσωτερικευμένη ακόμη. Εγινε πολύ νωρίς στο ξεκίνημά μου στην Αθήνα. Είχα γράψει ένα κείμενο για το να είσαι γυναίκα και να βλέπεις τσόντες. Οταν κατέβηκα με πλησίασε, με μεγάλη ευγένεια βέβαια, ένας κύριος και μου είπε: “Μα κάνει, κορίτσι πράμα, να λες τέτοια πράγματα;” Δεν ήξερα τι ν’ απαντήσω. Μάλλον είπα κάτι του τύπου “ε, αυτά σκέφτηκα, αυτά είπα...”
Εσωτερικευμένο μισογυνισμό για τις γυναίκες στην κωμωδία ούτε έχω νιώσει, ούτε εισπράξει. Ξέρω ότι υπάρχει ο κίνδυνος, γιατί είμαστε ακόμα λίγες, ωστόσο δεν θέλω με τίποτα να συμβεί κάτι τέτοιο. Γιατί το stand up και οι γυναίκες σε αυτό είναι το σπίτι μου, ο χώρος όπου ανήκω. Οσον αφορά το κομμάτι της αυτολογοκρισίας, θα σου πω κάτι πολύ περίεργο: Οταν ξεκίνησα το stand up, φορούσα πάντα φαρδιά ρούχα. Θεωρούσα ότι ως γυναίκα πρέπει να κρύβω το σώμα μου, ώστε οι άλλοι να παρατηρούν μόνο αυτά που λέω. Τρία χρόνια κράτησε το να βγαίνω με φαρδιά ρούχα, μέχρι να φτάσω στο σημείο να πω σε μένα “δεν είμαι εγώ αυτό” και να βγω στη σκηνή όπως εγώ θέλω, δίχως φόβο».
Γιατί είναι σημαντικό αυτό το φεστιβάλ: «Γιατί ενισχύει την ορατότητα. Είναι πολύς κόσμος που θεωρεί ότι οι γυναίκες στην κωμωδία στην Αθήνα είναι άντε μία ή δύο! Και μπορεί να πουν “έχω δει γυναίκα σε stand up, δεν είναι αστεία” και μένουν εκεί. Δηλαδή τι; Είδες μια γυναίκα και δεν ήταν αστεία και έτσι εδραιώθηκε το ήδη εδραιωμένο μέσα σου, ότι οι γυναίκες δεν είναι αστείες, έτσι; Ξέρεις πόσους άντρες έχω δει που δεν είναι αστείοι; Συνακόλουθα ως γυναίκα στην κωμωδία είναι σαν να αντιπροσωπεύεις όλο το φύλο σου. Ενώ ως άντρας αντιπροσωπεύεις μόνο τον εαυτό σου. Οταν ανέβει ένα άνδρας stand up comedian θα πουν “α, για να δούμε τι έχει να πει ο Κώστας”. Ενώ όταν ανέβει μία γυναίκα, θα πουν: “Α, για να δούμε αν οι γυναίκες είναι αστείες”. Είναι πολύ περίεργο όλο αυτό, αλλά ευτυχώς αλλάζει. Ειδικά μετά τον Covid και το #metoo και τις διεκδικήσεις και τις συζητήσεις».
Info. Δευτέρα 4/9 στο Θέατρο Κήπου (Θεσσαλονίκη), Τετάρτη 6/9 στο Θέατρο Βράχων Βύρωνα «Μελίνα Μερκούρη» (Αθήνα). Οι πόρτες ανοίγουν στις 19.30.
Προπώληση: fero.gr.
Περισσότερα στο www.festivalvraxon.gr.
Συμμετέχουν οι: Χρύσα Κατσαρίνη, Ηρα Κατσούδα, Δήμητρα Νικητέα, Χριστίνα Βούλγαρη, Ειρήνη Ξυγκάκη, Μελίνα Κόλια, Ηλέκτρα Αγγελετοπούλου, Αθηνά Κεφαλοπούλου, Αλεξάνδρα Παπαντωνίου, Μαρία Κουφομανώλη, Ρούλη Μπουραντά, Εμιλυ Ντάνου, Κωνσταντίνα Δαούτη, Λίνα Θωμοπούλου. Διοργάνωση: Art on the Road Productions/Αλέξανδρος Σαλαμές - Ηλέκτρα Αγγελετοπούλου. Με την υποστήριξη του «Women In Comedy UK» που πραγματοποιείται εδώ και 11 χρόνια στο Μάντσεστερ της Αγγλίας.
