Ο Μαρξ και οι οπαδοί του κατανοούσαν τις νέες τεχνολογικές πραγματικότητες και τις νέες ανθρώπινες εμπειρίες κι έτσι είχαν συναφείς απαντήσεις στα νέα προβλήματα της βιομηχανικής κοινωνίας, καθώς και πρωτότυπες ιδέες για το πως να επωφεληθούμε από τις νέες ευκαιρίες. Οι σοσιαλιστές δημιούργησαν μια θαυμαστή κοινωνία για τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο. Υποσχόταν τη σωτηρία μέσω της  τεχνολογίας και της οικονομίας, ιδρύοντας έτσι την πρώτη τεχνο-θρησκεία στην ιστορία και αλλάζοντας έτσι τα θεμέλια της ιδεολογικής συζήτησης. Από τον Μαρξ κι έπειτα, τα ζητήματα που αφορούν την τεχνολογία και την οικονομική δομή έγιναν πολύ σημαντικότερα και διχαστικά από τις διαφωνίες σχετικά με την ψυχή και την μεταθανάτιο ζωή. 

Στις αρχές του 21ου αιώνα, το τρένο της προόδου ετομάζεται πάλι να φύγει από το σταθμό - κι αυτό θα είναι μάλλον το τελευταίο τρένο που θα φύγει με το όνομα χόμο σάπιενς. Όσοι το χάσουν δεν θα έχουν άλλη ευκαιρία. Για να εξασφαλίσετε μια θέση, σαν άτομα, σαν κοινωνία και σαν χώρα, πρέπει να κατανοήσετε την τεχνολογία του 21ου αιώνα - και συγκεκριμένα τις δυνάμεις της βιοτεχνολογίας και των αλγορίθμων. Οι δυνάμεις αυτές είναι πολύ πιο ισχυρές από τον ατμό και τον τηλέγραφο και δεν θα χρησιμοποιηθούν μόνο για την παραγωγή τροφίμων, υφασμάτων, οχημάτων, κινητών, φαρμάκων και όπλων. Τα κύρια προϊόντα του 21ου αιώνα θα είναι σώματα, εγκέφαλοι και διάνοιες και το χάσμα ανάμεσα σ'εκείνους που θα ξέρουν πως να σχεδιάσουν εγκεφάλους και σώματα κι εκείνους που δεν θα ξέρουν, θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το χάσμα ανάμεσα στην Βρετανία του Ντίκενς και του Σουδάν του Μαχντί. 

Ο σοσιαλισμός, που ήταν πολύ προηγμένος πριν εκατό χρόνια, δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει τη νέα τεχνολογία. Ο Μπρέζνιεφ και ο Κάστρο έμειναν προσκολλημένοι στις ιδέeς που είχαν διαμορφώσει ο Μαρξ και ο Λένιν την εποχή του ατμού και δεν κατανοούσαν τη δύναμη των υπολογιστών και της βιοτεχνολογίας. Οι φιλελεύθεροι, αντίθετα, προσαρμόστηκαν πολύ καλύτερα στην εποχή της πληροφορίας.  Αν ο Μαρξ ξαναγύριζε σήμερα πίσω στη ζωή, μάλλον θα παρότρυνε τους εναπομείναντες οπαδούς του να αφιερώνουν λιγότερο χρόνο στην μελέτη του Κεφαλαίου και περισσότερο στη μελέτη του διαδικτύου και του ανθρώπινου γονιδιώματος. 

Τα παραπάνω που είναι αποσπάσματα από το βιβλίο του Γιουβάλ Χαραρί " Homo deus", μπορεί να μας κάνουν να σκεφτούμε τη δύναμη που έχουν η επιστήμη και η τεχνολογία στην διαμόρφωση των κοινωνιών και στην πορεία τους. Αυτό, όποιος σήμερα παρακολουθεί και σκέφτεται λίγο το γύρω κόσμο του και παράλληλα την εξέλιξη των κρατών και το πως η τεχνολογία επηρεάζει την καθημερινότητα του καθενός και την συνολική κατάσταση της οικονομίας, δεν χρειάζεται να του το πει κάποιος άλλος που το έχει ψάξει συστηματικά. Είναι ένα γεγονός σχεδόν αυτονόητο. Αλλά επειδή σε πολλά αυτονόητα δεν δίνουμε την ιδιαίτερη σημασία που έχουν, γ'αυτό το επισημάναμε. 

Να πούμε εδώ κάτι σε σχέση με τον ορισμό του Λένιν. Στα χρόνια που ακολούθησαν την Οχτωβριανή επανάσταση τα συμβούλια των εργατών (τα σοβιέτ) τα μάραναν οι αρχηγοί του μπολσεβίκικου κόμματος μέσω των κυβερνήσεών του, ιδιαίτερα αυτές που σχηματιζόντουσαν επί Στάλιν, και τα σοβιέτ ήταν απλώς μια σφραγίδα, ένα όνομα που τίποτα ουσιαστικό δεν μπορούσαν από μόνα τους να αποφασίσουν και να σχεδιάσουν στους χώρους εργασίας, αλλά και στην διοίκηση της χώρας. Η προβληματική για τα συμβούλια των εργαζομένων και των γειτονιών και για τις ιδέες της αυτοδιαχείρισης άραγε θα έρθουν εποχές που με ένταση θα βρεθούν πάλι στο προσκήνιο; Μακάρι να συμβεί κάτι τέτοιο και θεωρώ ότι μπορεί να γίνει αν από τώρα υπάρχουν άνθρωποι που το πιστεύουν και το καλλιεργούν σε κάθε ευκαιρία. Κι αυτό γιατί μια κοινωνία που δίνει έμφαση σε μια τέτοια υφής οργάνωσή της ο μόνος λόγος για να το επιχειρήσει είναι διότι θα έχει καταλάβει ότι όλες αυτές οι δράσεις είναι σημαντικές μιας κι έχουν να κάνουν με τη ζωή και τη δημιουργικότητα και στους χώρους της δουλειάς και στο πεδίο της διακυβέρνησης. 

Το απόσπασμα από το Homo Deus το αντιγράψαμε διότι θέλουμε να μοιραστούμε μια από τις κεντρικές ιδέες που διατρέχει αυτό το εξαιρετικό για μας βιβλίο και που συμφωνούμε μ'αυτήν. Ότι δηλαδή, στον σύγχρονο κόσμο θα προχωρήσουν μπροστά οι κοινωνίες εκείνες που θα συντονιστούν με τις νέες τεχνολογίες και τις έρευνες των επιστημών σε όλους τους τομείς. Αυτές θα είναι ικανές να αντιμετωπίσουν στα ίσια τις προκλήσεις των νέων εποχών και να βρουν τρόπους για να άρουν τα όποια αδιέξοδα εμφανιστούν εμφυσώντας νέα ορμή στις παραγωγικές δυνάμεις. 

Το αν οι άνθρωποι θα νιώθουν ευτυχισμένοι και θα μπορούν να χαίρονται τη ζωή τους παρόλο τα βάσανα και τις λύπες σ'αυτήν την πορεία, αυτό δεν μπορεί να το εξασφαλίσει καμία επιστήμη και καμία οικονομία. Να δημιουργούν τις προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο, ναι, μπορούν. Το κακό είναι ότι συχνά βρίσκονται στα πράματα εκείνοι που σπρώχνουν το είδος μας σε επικίνδυνα αδιέξοδα. Κι είναι της φυλής εκείνης που θεωρούν ότι ο άνθρωπος είναι απλά ένα προιόν της οικονομικής και της κοινωνικής κατάστασης. Λίγο, όμως, να έχουμε παρατηρήσει γύρω μας και να το έχουμε σκεφτεί το θέμα αυτό, λογικά θα έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος είναι εν δυνάμει πάντα κάτι περισσότερο, κάτι που μπορεί ακόμα και να φυλλοροεί σε εύφορες κοιλάδες  ή να ανθοφορεί στην έρημο. Που μπορεί να ανατρέψει σχέδια και προγράμματα, νόημα, σχέσεις και προοπτική, γράφοντας μια άλλη προσωπική ή κοινωνική ιστορία, πιο φωτεινή ή σκοτεινή από την αναμενόμενη, αλλά και συχνά πέρα από τις προθέσεις του. Με λίγα λόγια, αυτό που είναι ο άνθρωπος και προπάντων αυτό που δεν ξέρει ότι είναι, έχει την τάση να εγείρει θέματα στον εαυτό του, στους άλλους και στην κοινωνία όλη κάποιες φορές, όσο κι αν είναι δικό της τέκνο, όσο κι αν του συμπεριφέρεται αυτή με το γάντι. Ένα τζαναμπέτικο ον είναι ο άνθρωπος και από μία άποψη ευτυχώς που ακόμα είναι ένα άλυτο μυστήριο.  

Προσωπικά δεν κατέχω κάποιο σημαντικό πόστο ούτε επιδιώκω κάτι τέτοιο. Οι άνθρωποι που κινούνται σε θέσεις αυξημένης δύναμης και ευθύνης (που έχουν την τάση να την ξεχνούν), αν θέλουν να είναι συμβατοί με την εποχή μας και για το καλό της κοινωνίας δεν θα πρέπει να ενημερώνονται συστηματικά για όσο σημαντικά φρέσκα κουλούρια κυκλοφορούν στην αγορά; Θα πρέπει, ισχυρίζομαι και είναι στο χέρι τους να το επιλέξουν. Εμένα πάντως μ'αρέσουν τέτοιες ειδήσεις που τις παρακολουθώ συνήθως μέσα από άρθρα. Το κάνω ίσα ίσα για να παίρνω μια μυρωδιά του τι θα παιχτεί τα επόμενα χρόνια απ'αυτά που θα καθορίσουν τις γενικότερες εξελίξεις και τις ζωές μας. Κι αυτά τα νέα, αυτές οι προβλέψεις μ'αρέσουν πιο πολύ όταν στραβώνουν, κι αυτό γιατί μ'ενοχλεί να είναι το μέλλον ήδη εδώ, να είναι εντελώς του χεριού μας. Οι αστάθμητοι παράγοντες, αν και με απορρυθμίζουν εντούτοις με διεγείρουν. 

Ένα τέτοιο άρθρο προβλέψεων είναι  Το επιστημονικό «ωροσκόπιο» του 2019  του Σπύρου Μανουσέλη. Σ'αυτό το άρθρο ο συντάκτης εστιάζει σε ορισμένα ήδη αποφασισμένα και καταλεπτώς σχεδιασμένα ερευνητικά προγράμματα που αναμένεται να δώσουν, τους επόμενους δώδεκα μήνες, ενδιαφέροντες επιστημονικούς καρπούς. Από την Αστροφυσική μέχρι τη Βιοτεχνολογία και από τη Σωματιδιακή Φυσική μέχρι την Παλαιοντολογία. 

Και ένα άλλο άρθρο του ίδιου συντάκτη που δημοσιεύτηκε με τον τίτλο "  Ο επιστημονικός απολογισμός του 2018  " εστιάζει σε κατακτήσεις που ανοίγουν νέους δρόμους για την περαιτέρω ανάπτυξη της γνώσης ενός ερευνητικού αντικειμένου, έχοντας επίγνωση ότι η αντικειμενική αποτίμηση –και μάλιστα σε ετήσια βάση– των πoλύ πρόσφατων επιστημονικών κατακτήσεων δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση.