Γράφοντας για τη νοσταλγία του καλοκαιριού, ή το καλοκαίρι ως νοσταλγία, γεννήθηκαν κάποιες ενστάσεις σε ό,τι αφορά την ίδια τη νοσταλγία, σαν εξωραϊσμένη ανάμνηση, αλλά και για τις τέτοιες αναμνήσεις που δεν έχουν οι νεότεροι, ας πούμε οι γενιές της κρίσης. Θεμιτές ενστάσεις. Αλλά το κίνητρο και η στόχευση η δική μου ήταν να κεντρίσω, να ερεθίσω, να δείξω τη δραματική αντίθεση ενός πολύ πρόσφατου παρελθόντος με το τόσο αλλαγμένο παρόν. Να δείξω ότι υπήρξε αυτή η κατάσταση, αυτό το παρελθόν, αυτή η δυνατότητα θέρους· δεν τη φανταστήκαμε, τη ζήσαμε. Και ξαφνικά (όχι και τόσο ξαφνικά) τη χάσαμε.Αυτή η απώλεια είναι πολιτικής και υπαρξιακής τάξεως. Δεν είναι αναπότρεπτο φυσικό φαινόμενο, δεν είναι πρόοδος, είναι οπισθοδρόμηση. Γι’ αυτό επιμένω σε αυτό τον «δημοκρατικό» υπαρξιακό χαρακτήρα του καλοκαιριού, στην ηδονιστική, απελευθερωτική εντέλει εμπειρία ενός καλοκαιριού που σε διαμορφώνει, το ρουφάς, το βιώνεις, δεν το μετράς και δεν το πληρώνεις.
Με αυτή την έννοια, η ανάκληση, η ανάμνηση, ακόμη και η νοσταλγία, δεν συνιστούν καταφυγή στο εξιδανικευμένο παρελθόν, αλλά απόρριψη του παρόντος ζόφου, του staycation και της υπαρξιακής πενίας. Είναι ανασυγκρότηση δημόσιας μνήμης, είναι ανάκληση και ανακατασκευή του παρελθόντος, κόντρα στη λήθη, τις δόλιες μετωνυμίες και το gaslighting, τη δόλια ανακατασκευή του παρελθόντος από τους κυρίαρχους, αυτούς που δεν είδαν ποτέ με καλό μάτι την άνοδο των λαϊκών στρωμάτων, τα μπάνια του λαού, τα εργασιακά δικαιώματα, το αυτονόητο δικαίωμα στην παιδεία και την υγεία.
Είναι αυτοί οι κυρίαρχοι που ξαναγράφουν ήδη την ιστορία Μεταπολίτευση ως ιστορικό ατύχημα λαϊκισμού, συκοφαντώντας οποιαδήποτε αξίωση ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης, είναι αυτοί που θέσμισαν τη διαπλοκή και είπαν «αυτή είναι η Ελλάδα», οι ίδιοι που μες στο βάραθρο της χρεοκοπίας ενοχοποίησαν με το «μαζί τα φάγαμε» ένα ολόκληρο έθνος· είναι ακριβώς οι ίδιοι που έστησαν την Αντιμεταρρύθμιση της επιτελικής μαφίας και των εκβιασμών του Predator, αυτοί που γαβγίζουν λιτότητα, μισό αρνί και staycation για την πλέμπα, ενόσω νομοθετούν αποικιακές διευκολύνσεις για μαφιοεπενδυτές.
Η ανάμνηση του παρελθόντος άρα δεν είναι μόνο διεκδίκηση της βιωμένης προσωπικής ιστορίας μας, αλλά ανακατασκευή συλλογικής μνήμης, που συνέχει, εννοηματώνει και εμψυχώνει την κοινότητα, τους πολλούς - όχι όπως ξαναπλάθεται από τη βούληση του κυρίαρχου. Είναι διεκδίκηση του παρόντος.
Από τον Φίλιπ Ντικ στη Μέλπω Αξιώτη
Τελειώνοντας «Το καλοκαίρι είναι μόνο η νοσταλγία του», χρησιμοποίησα έναν πολύσημο τίτλο βιβλίου από τον μέγα οραματιστή Φίλιπ Ντικ, αυτό στο οποίο στηρίχτηκε η ταινία Blade Runner: «Κι όσοι δεν έχουν την ηλικία για να έχουν αναμνήσεις; Ε, θα τις κατασκευάζουν: Τα Ανδροειδή Ονειρεύονται Ηλεκτρικά Πρόβατα». Στη φουτουριστική ανθρωπολογία του Ντικ, τα ανδροειδή φέρουν εμφυτευμένες περιορισμένες αναμνήσεις· εντούτοις κάποια στιγμή ονειρεύονται αυτόνομα, ονειρεύονται την ελευθερία, γι’ αυτό επιστρέφουν για να εξοντώσουν τον δυνάστη τους, να ζήσουν χωρίς καταναγκασμό.
Η συλλογική μας μνήμη κρατά δραστικές από το παρελθόν τις στιγμές χειραφέτησης, ρωγμές του χρόνου με μαγεία και ελευθερία· όσα συνέβησαν μπορούν να ξανασυμβούν υπέρτερα.
Τέλος πάλι με μυθοπλασία: η λειτουργία της μνήμης είναι πολύτροπη, απρόοπτη, σχεδόν μαγική· σαν παραμύθι την περιγράφουν, από διαφορετικούς δρόμους, δυο συγγραφείς διαφορετικοί, η Μέλπω Αξιώτη και ο Αγγελος Ελεφάντης:
«Ας μην υπάρχει πια αυτή η ανικανότητα, ας έρθουν οι λέξεις της γλώσσας σου, τα ονόματα, τα χρόνια. Ας έμενε τουλάχιστον μονάχα η ουσία: να ξεχνάς, αλλά για να θυμάσαι καλύτερα. Ολα σαν ένα παραμύθι πιο αληθινό κι απ’ τη ζωή, μες στη θολούρα της μνήμης» (Μέλπω Αξιώτη, Η Κάδμω, 1972),
«… Παραμυθιάστηκα μ’ αυτή την ιστορία-παραμύθι, όπως στ’ αλήθεια παραμυθιασμένοι ήταν κι οι άνθρωποι όλ’ αυτά τα χρόνια που έφτιαξαν κι έζησαν την ιστορία τους» (Α. Ελεφάντης, Minima Memorialia – Η ιστορία του παππού μου, 2001).
Πηγή: efsyn.gr/nisides
