Με άλλα λόγια, εδώ και κάποια χρόνια έχει πάρει κεφάλι η χρήση της εκτονωτικής βίας για την επίλυση των διαφορών και των αντιθέσεων, βίας είτε λεκτικής είτε σωματικής πακέτο με τον άναθρο ή προπαγανδιστικό λόγο αντί των δουλεμένων επιχειρημάτων που δίνουν προβάδισμα στον διάλογο. Και όλα αυτά σε μία περιρρέουσα που απουσιάζουν οι σταθερές και οι κοινά αποδεκτοί κανόνες. Λες και γίνονται προσπάθειες για να ξαναμοιραστεί η τράπουλα με κυρίαρχο μέσο τη δύναμη της όποιας εξουσίας, ακόμα κι αυτής του σχολείου ή της γειτονιάς, ή της ενδοοικογενιακής.
Πάντα και παντού αφήνει το στίγμα της αυτή η βία, γιατί πάντα και παντού υπάρχουν ποικίλες διαφορές και ανισότητες που βγάζουν μάτι, μόνο που στην περιρρέουσα κάποιων άλλων εποχών τα αίματα των πολέμων μέσα μας, στις σχέσεις μας και στις κοινωνίες, πότιζαν τα λουλούδια της ειρήνης. Το άλλο ολοφάνερο είναι ότι οι καυγάδες διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Εκεί όπου τα χάσματα είναι πιο μεγάλα είναι πιο έντονοι και πιο πολλοί.
Κάτι που μας είναι ακόμα άγνωστο είναι πόσοι από αυτούς τους αρπαγμένους τύπους είναι κατά βάθος φοβισμένοι και πόσοι το παλεύουν με νύχια και με δόντια για να φτιάξουν το προσωπικό τους μονοπάτι. Σ'αυτήν την πορεία συνήθως ανθίζουν τα καλά τους στοιχεία και η διάθεση να τα μοιραστούν με τους γύρω τους. Ένα είναι το σίγουρο, αυτό θα φανεί εκ του αποτελέσματος. Αν η ζωή σ'αυτόν τον κόσμο θα είναι προσπελάσιμη για όσους γίνεται περισσότερους συνανθρώπους μας τότε θα μπορούμε να συμπεράνουμε βάσιμα ότι πάνε αρκετά καλά τα πράματα και σιγά σιγά ο κόσμος θα ομορφαίνει για όσο πάει και για όσο το επιθυμεί. Διαφορετικά, το μαύρο θα δίνει τον τόνο στη ζωή της πλειονότητας.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι του Τζόρτζ Στάινερ και είναι ένας ποιοτικός ευρυγώνιος και μεγενθυτικός φακός για όλες εκείνες τις συνεργασίες και τις συγκρούσεις που διαμορφώνουν τους πολιτισμούς, για όλες εκείνες τις αγάπες και τα μίση, όπως και για εκείνη την καλωσύνη που παραμένει τέτοια ακόμα κι όταν κοντράρει την αδιαφορία, και που στην τελική διαμορφώνουν τις προσωπικές ζωές μας. Ο Στάινερ κατάφερε με λέξεις να φωτίσει τις πέντε εκείνες σταθερές που καθορίζουν εξ ανέκαθεν την ιστορία των ανθρώπων και των κοινωνιών τους και με τις φράσεις του κάνει να λάμψουν σα διαμάντια αλήθειες με νόημα και προσιτές από τον καθένα μας, μιας και ο καθένας μας τις γεννάει συνειδητά ή και ασυνείδητα.
Από τις "Αντιγόνες"
Τ.Σ. Νομίζω πως ένα μόνο λογοτεχνικό κείμενο έχει τα χάρισμα να εκφράζει όλες τις κύριες σταθερές που διέπουν τις εγγενείς στην ανθρώπινη κατάσταση συγκρούσεις. Αυτές οι σταθερές είναι πέντε: η αναμέτρηση μεταξύ ανδρών και γυναικών, μεταξύ ηλικιωμένων και νέων, μεταξύ κοινωνίας και ατόμου, μεταξύ ζωντανών και νεκρών και μεταξύ ανθρώπων και θεού (θεών).
Οι συγκρούσεις, που προέρχονται από αυτούς τους πέντε τύπους αναμέτρησης δεν είναι διαπραγματεύσιμες. Οι άντρες και οι γυναίκες, οι γέροι και οι νέοι, το άτομο και η κοινότητα ή το κράτος, οι ζωντανοί και οι πεθαμένοι, οι θνητοί και οι αθάνατοι αυτοπροσδιορίζονται μέσα στην συγκρουσιακή διαδικασία του αλληλοπροσδιορισμού. Ο αυτοπροσδιορισμός είναι αναπόσπαστος από την αγωνιστική αναγνώριση της «ετερότητας» εκείθεν των απειλούμενων ορίων του εγώ. Οι αντιτιθέμενοι πόλοι του αρσενικού και του θηλυκού, των γηρατειών και της νεότητας, της ιδιωτικής αυτονομίας και της κοινωνικής συλλογικότητας, της ύπαρξης και της θνητότητας, του ανθρώπινου και του θείου μπορούν να αποκρυσταλλωθούν μόνο με όρους εναντίωσης ( όποιες κι αν είναι οι πολυάριθμες αποχρώσεις των προσαρμογών των μεν προς τα δε). Φτάνω στον εαυτό μου – το πρωταρχικό ταξίδι – σημαίνει αντιμετωπίζω πολεμικά τον «άλλον». Οι οριακές συνθήκες του ανθρώπινου προσώπου είναι οι συνθήκες που τίθενται από το φύλο, την ηλικία, την κοινότητα, το χάσμα μεταξύ της ζωής και του θανάτου και το δυναμικό της αποδεκτής ή μη συνάντησης του υπαρξιακού με το υπερβατικό.
Ωστόσο ο όρος «σύγκρουση» είναι, ασφαλώς μονιστικός και, ως εκ τούτου, ακατάλληλος. Εξ ίσου αποφασιστικές είναι εκείνες οι κατηγορίες αμοιβαίας αντίληψης, συμπλοκής με την «ετερότητα», που μπορούν να ορισθούν ως ερωτικές, υϊκές, κοινωνικές, λατρευτικές και μεταφυσικές. Οι άντρες και οι γυναίκες, οι γέροι και οι νέοι, το άτομο και η κοινότητα, οι ζώντες και οι θανόντες, οι θνητοί και οι θεοί συναντώνται και συνταιριάζονται σε γειτνιάσεις αγάπης, συγγένειας, συλλογικότητας και ομαδικότητας , στοργικής ανάμνησης λατρείας. Η ερωτική πράξη, η κυψέλη των γενεών και της συγγένειας, η κοινωνική μονάδα, η παρουσία των θανόντων στον ιστό των ζώντων, οι θρησκευτικές πρακτικές είναι οι τρόποι αναπαράστασης των εσχάτων οντολογικών διχασμών. Ουσιαστικά, οι σταθερές της σύγκρουσης και της θετικής οικειότητας είναι ίδιες. Όταν ο άνδρας και η γυναίκα συναντώνται, στέκονται τόσο απέναντι, όσο και κοντά ο ένας στον άλλον. Οι γέροι και οι νέοι αναζητούν οι μεν στους δε τον πόνο της ανάμνησης, αλλά και την αντίστοιχη παραμυθία του μέλλοντος. Η αναρχική εξατομίκευση επιδιώκει την αλληλοεπίδραση με τους καταναγκασμούς του νόμου, της συλλογικής συνοχής μέσα στο πολιτικό σώμα. Οι νεκροί κατοικούν στον κόσμο των ζωντανών και, με τη σειρά τους περιμένουν, την επίσκεψη εκείνων. Η μάχη ανάμεσα στους ανθρώπους και τον θεό ( τους θεούς ) είναι η πιο επιθετικά αγαπητική μάχη που γνωρίζει η εμπειρία. Στη φυσική του ανθρώπινου Είναι η διάσπαση είναι επίσης σύντηξη.
Ακριβώς στους στίχους 441 – 581 της Αντιγόνης του Σοφοκλή πραγματώνεται η καθεμιά ξεχωριστά από τις πέντε θεμελιώδεις κατηγορίες του ( προσδι)ορισμού και αυτοπροσδιορισμού του ανθρώπου μέσα στην σύγκρουση, βρίσκονται δε και οι πέντε εν δράσει σε μία και μοναδική αναμέτρηση. Απ’ό,τι γνωρίζω, καμία άλλη στιγμή είτε της θρησκευτικής είτε της κοσμικής φαντασίας δεν επιτυγχάνει αυτή την ολότητα.
Σ.Δ. Το απόσπασμα αυτό είναι από το βιβλίο «Οι Αντιγόνες », 1984 ( στα ελληνικά 2001). Το έγραψε ο Τζώρτζ Στάινερ, που γεννήθηκε στο Παρίσι το 1929 από εβραίους γονείς αυστριακής καταγωγής και πέθανε στο Κέιμπριζ το 2020. Ο Στάινερ δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία στα καλύτερα πανεπιστήμια της εποχής μας. Υπήρξε επίσης κριτικός λογοτεχνίας και συγγραφέας πολλών βιβλίων. Μία καλή εικόνα του μας δίνει ο χαρακτηρισμός του ως ένας αναρχικός ανθρωπιστής του 20ου αιώνα.
