Θα δούμε πολλές αναδιατάξεις. Ενα κλειδί για να τις κατανοήσουμε είναι η εξέλιξη της Αριστεράς στον καιρό της κρίσης. Λέμε ότι η υπολανθάνουσα παρακμή της μετά το 2019 και η κατάρρευσή της μετά το 2023 οφείλεται στη ρευστοποίηση της ριζοσπαστικής αριστερής φυσιογνωμίας του ΣΥΡΙΖΑ, στην αγωνιώδη και εντέλει ατελέσφορη προσπάθειά του να συναντήσει τον ενδιάμεσο χώρο, φαντασματικούς κεντρώους και μεσοστρώματα που ήδη είχαν πληβειοποιηθεί. Κυνηγώντας τα μεσοστρώματα μιας παρελθούσας εποχής, έχασε τα λαϊκά στρώματα του παρόντος, αυτά που είχε εμπνεύσει και αυτά που του είχαν δώσει εκλογική πλειοψηφία. Αντί να διαβάζει τη νέα πραγματικότητα, κατέφευγε σε μπαγιάτικα λυσάρια και τυφλωνόταν από τη λύσσα της εξουσίας με κάθε τίμημα. Αντί να συγκροτήσει στρατηγική, αναλώθηκε στον τακτικισμό.
Αδρομερώς και διαισθητικά τα περιγράφουμε αυτά, ποιο κόμμα εκπροσωπεί ποιους. Να όμως που μια μελέτη των εκλογικών, κοινωνικών και οικονομικών στοιχείων από το 1981 έως σήμερα, στοιχειοθετεί τη διαχρονική ύπαρξη μιας «Βραχμανικής Αριστεράς», στην Ελλάδα. Ο όρος «Βραχμανική Αριστερά» εισήχθη από τον διάσημο οικονομολόγο Τομάς Πικετί, για να περιγράψει την δυτικοευρωπαϊκή Αριστερά, που μετά το 2000 εκπροσωπούσε περισσότερο στρώματα με υψηλότερη μόρφωση, ενώ παράλληλα τα πληβειακά στρώματα αναζήτησαν εκπροσώπηση στην Ακροδεξιά. Οι ερευνητές Νίκος Στραβελάκης και Πάνος Τσούκαλης (οικονομολόγοι σε ΕΚΠΑ και New School for Social Research, αντιστοίχως) ακολούθησαν τη συγκεκριμένη μεθοδολογία της ομάδας Πικετί στην Παγκόσμια Βάση Δεδομένων για τους Πολιτικούς Διαχωρισμούς και την Ανισότητα (WPID), και διαπίστωσαν ότι στην Ελλάδα, η Αριστερά είναι «βραχμανική», τουλάχιστον από το 1981 που έχουμε διαθέσιμα στοιχεία (η έρευνα «Political Cleavages in Greece 1981-2019: The Brahmin Left and the Effects of the Crisis», είναι ελεύθερα προσβάσιμη στον ιστότοπο www.wpid.world
ΤΟ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΟ ΠΛΗΘΟΣ
Οι ερευνητές, ακολουθώντας και τις αναλύσεις του Κωνσταντίνου Τσουκαλά για την κοινωνική αναπαραγωγή στην Ελλάδα, υποθέτουν ότι η διαχρονική στήριξη της Αριστεράς από εκλογείς υψηλής μόρφωσης οφείλεται στη διάχυση παιδευτικού κεφαλαίου από το ανοιχτό και συμπεριληπτικό δημόσιο πανεπιστήμιο ― αυτό που επιχειρεί να αποσαθρώσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Τα ποσοστά εισερχομένων παιδιών της επαρχίας και των λαϊκών συνοικιών στο εξισωτικό ελληνικό πανεπιστήμιο είναι εντυπωσιακά υψηλά, συγκρινόμενα ακόμη και με χώρες σαν τη Γαλλία. Αυτό σημαίνει κοινωνική κινητικότητα και δυνατότητες αναδιανομής, και κατά προέκταση κοινωνική συνοχή και ανανέωση των ηγεμονικών ελίτ.
Παρότι «βραχμανική», η ποικίλη αριστερά, από το 1981 της Αλλαγής έως το 2015 της Πρώτης Φοράς, δεν έμεινε μόνο με τους μορφωμένους· σε κρίσιμες περιόδους κατόρθωσε να εκπροσωπήσει και τα λαϊκά στρώματα χαμηλού εισοδήματος, και να συγκροτήσει πλειοψηφικά ή και ηγεμονικά ρεύματα. Το πρώτο ρήγμα στο συμβόλαιο σημειώθηκε στην περίοδο του σημιτικού εκσυγχρονισμού ― ο οποίος τώρα τροφοδοτεί τη Δεξιά Παλινόρθωση. Το δεύτερο ρήγμα άρχισε με την εφαρμογή του Τρίτου Μνημονίου και διευρύνθηκε μετά το 2019, όταν η κυβερνήσασα Αριστερά βούλιαξε στην επιδίωξη μιας ταχείας «κεντρώας» κυβερνησιμότητας αγνοώντας τα κοινωνικά υποκείμενα της κρίσης και τις ανάγκες τους, δηλαδή τα λαϊκά στρώματα χαμηλού εισοδήματος.
ΜΕΤΑΤΡΑΜΠΙΣΜΟΣ
Στο μεταίχμιο που ζούμε εντούτοις σκέφτομαι: Αν στις εκλογές 2023 τα λαϊκά στρώματα πράγματι εγκατέλειψαν τον «βραχμανικό» ή μπλερικό ΣΥΡΙΖΑ, μετά τη στρατηγική ήττα και τη διάσπαση πόσο «βραχμανική», πόσο ελκυστική για μορφωμένους, θα είναι εφεξής η μετα-Σύριζα αριστερά;
Θα αποτολμούσα μια υπόθεση: ο βραχμανισμός παραμένει κεντρικό και περιοριστικό στοιχείο στην άνευρη Νέα Αριστερά. Στον εναπομείναντα ΣΥΡΙΖΑ διαβλέπω την ανάδυση ενός μετατραμπισμού, μιας υπερεπικοινωνιακότητας χωρίς κανένα στρατηγικό ή άλλο βάθος, που έχει προσελκύσει ήδη πληβειακά στρώματα μαγευμένα από την αδιαμεσολάβητη σχέση με τον ηγέτη. Κατεξοχήν εκφραστές αυτής του αδιαμεσολάβητου μπιχεβιορισμού, δύο αντισυμμετρικές προσωπικότητες, ο Στεφ. Κασελάκης και ο Π. Πολάκης, με άλλες αφετηρίες και ηχοχρώματα, αλλά με ανάλογα όπλα: τον ναρκισσισμό και τα σόλο στα σόσιαλ μίντια.
Ας μη λησμονούμε τέλος ότι την αδιαμεσολάβητη, μεσσιανική σχέση ηγέτη-πλήθους λάτρεψε και επέβαλε ο μεταβραχμανικός Αλέξης Τσίπρας, ο μοναδικός πρωθυπουργός στη Μεταπολίτευση που με μια συμβολική πατροκτονία απογειώθηκε μαζί με το κόμμα του, άντεξε δύο διασπάσεις και έναν μείζονα συμβιβασμό, και κατέληξε με μια μακρά οικοκτονία πολιτικά άστεγος.
―――
Nikos Xydakis.
ΕΦ.ΣΥΝ. 24 Φεβρ. 2024
Σ.Δ. Βραχμάνοι: Οι Μπραχμάνοι είναι ιερείς, ανώτερη θρησκευτική τάξη (κάστα ) και έχουν για καθήκοντα την ανάγνωση και τη διδασκαλία των ιερών βιβλίων, των Βεδών , και την τέλεση της λατρείας. Μπραχμάνοι παραδοσιακά ασκούν βίο με σοβαρή λιτότητα και μετάνοια ώστε να αποκτήσουν γνώσεις και εμπειρία για τη συνολική βελτίωση της ανθρωπότητας, όπως γιόγκα τεχνικές διαλογισμού , ιατρικά και τεχνολογικά επιτεύγματα και πολλά άλλα. Ανήκουν στην υψηλότερη κάστα του Ινδουισμού και είναι ο στόχος ξένων εισβολέων, κάποιων περιθωριακών, αντεθνικών, αντικοινωνικών και αυτονομιστικών ομάδων της ινδικής κοινωνίας.
Πληβείοι: Οι ελεύθεροι πολίτες της Αρχαίας Ρώμης χωρίζονταν σε πατρίκιους , σε ιππείς και σε πληβείους. Οι πρώτοι αποτελούσαν την άρχουσα τάξη και καταλάμβαναν τις περισσότερες θέσεις της Συγκλήτου . Οι δεύτεροι ήταν η πιο δυναμική οικονομικά τάξη, παίρνοντας το όνομά τους από την ικανότητά τους να συντηρούν άλογο, με το οποίο υπηρετούσαν και στο στρατό. Συχνά ήταν οικονομικά πιο δυναμικοί από τους Πατρίκιους, διότι το αξίωμα τον πατρικίων ήταν κληρονομικό και ενδεχομένως δεν ανταποκρινόταν στην οικονομική κατάσταση του κληρονόμου. Τέλος, οι πληβείοι αποτελούσαν το μεγάλο όγκο του πληθυσμού και συμμετείχαν στην πολιτική ζωή κυρίως μέσω του Συμβουλίου των Πληβείων και των δέκα Δημάρχων ή τριβούνων . Από τον 4ο αιώνα π.Χ. ή και νωρίτερα, ήταν γνωστοί ως κοινοί (μέρος της κατώτερης κοινωνικής τάξης). Δεν είχαν το δικαίωμα να νυμφευτούν με γυναίκες από την τάξη των πατρικιών.
