Τρία από τα μέλη της, ο επικεφαλής της Επιτροπής, καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, η επίκουρη καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου, Δικαίου Προστασίας Δεδομένων και Βιοηθικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Βιοηθικής, Τεχνοηθικής και Δικαίου του Παντείου Φερενίκη Παναγοπούλου και ο καθηγητής Ηθικής και Νομικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Τζον Τασιούλας εξηγούν στην «Κ» τον ρόλο της Επιτροπής μέσα από τις προκλήσεις που ανοίγονται στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, αποκαλύπτουν τους τομείς στόχευσης, καθώς και την αξία που έχει η Ελλάδα για την AI και αναλύουν τις σκέψεις τους γύρω από τους πιθανούς κινδύνους, τα ηθικά διλήμματα και τις ανισότητες που θα κληθούν να αναδείξουν από την «επέλαση» της τεχνητής νοημοσύνης, προτείνοντας κανόνες σε ένα τοπίο που είναι ακόμη αχαρτογράφητο. 

Κ. Δασκαλάκης: «Υπαρξιακής σημασίας η προσαρμογή μας στη νέα εποχή»

Το πεδίο της Τεχνητής Νοημοσύνης έχει σημειώσει ραγδαία πρόοδο την τελευταία δεκαετία. Εχει ήδη αναπτύξει επαναστατικές τεχνολογίες που έχουν ενσωματωθεί σε εφαρμογές με τις οποίες όλοι μας αλληλοεπιδρούμε καθημερινά, και διαφαίνεται ότι θα έχει μεγάλο αντίκτυπο σε όλες τις πτυχές της ζωής μας στο άμεσο μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, η σύνθεση της Επιτροπής σηματοδοτεί ότι η Ελλάδα έχει στόχο να μετάσχει ισότιμα και με υπευθυνότητα σε αυτήν την –εν εξελίξει– επανάσταση. 
 
Η Επιτροπή μας έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα. Θα συμβουλεύσουμε την κυβέρνηση για τους τομείς που μπορούν να επωφεληθούν άμεσα ή σε βάθος χρόνου από τις καινούργιες τεχνολογίες, για τα στοιχήματα που πρέπει να βάλει η Ελλάδα με βάση τα ανταγωνιστικά της πλεονεκτήματα και για το πώς πρέπει να εφαρμοστούν οι καινούργιες τεχνολογίες με υπευθυνότητα. Θα επωφεληθούμε στο έργο μας από το ανθρώπινο δυναμικό της Ελλάδας εντός και εκτός των συνόρων. Η επιτροπή μας δεν έχει εκτελεστικό ρόλο, ωστόσο αποδεχτήκαμε τον ρόλο μας με την πεποίθηση ότι οι προτάσεις μας θα υλοποιηθούν στο εύρος που είναι δυνατό. Θεωρώ ότι είναι υπαρξιακής σημασίας η προσαρμογή μας στη νέα εποχή, επομένως το κίνητρο είναι ισχυρό και είναι απαραίτητη η συνέργεια όλων μας.

Υπάρχει μια γκάμα από τομείς στους οποίους θα στοχεύσουμε τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο και σε μεσοπρόθεσμο ή και μακροπρόθεσμο επίπεδο. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσεται η έρευνα και η καινοτομία. Θα προτείνουμε τρόπους με τους οποίους μπορεί να ενισχυθεί η ελληνική παρουσία στην έρευνα και την καινοτομία παγκοσμίου επιπέδου. Θα προτείνουμε επίσης τομές ώστε η εγχώρια καινοτομία να ενισχύσει την ελληνική βιομηχανία και να οδηγήσει σε νεοφυείς επιχειρήσεις που θα παράγουν εξαγώγιμη τεχνολογία και θα δρουν ως μαγνήτης επενδύσεων.
 
Σε πιο άμεσο επίπεδο, θα στοχεύσουμε σε τομείς στους οποίους ήδη υπάρχουν τεχνολογίες που μπορούν να δώσουν θετικά αποτελέσματα. Εδώ περιλαμβάνεται η ψηφιοποίηση του κράτους, η υγεία, η δικαιοσύνη, η διαχείριση κρίσεων και η προστασία του περιβάλλοντος. Θα προτείνουμε τεχνολογίες που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της γραφειοκρατίας και στη διευκόλυνση της επαφής του πολίτη με το κράτος, στην αμεσότερη και πιο προσωποποιημένη υγειονομική περίθαλψη και στην ενίσχυση της πρόγνωσης και της πρόληψης. Επίσης, θα προτείνουμε τεχνολογίες που θα βοηθήσουν στη μείωση της γραφειοκρατίας στη δικαιοσύνη, στην επιτάχυνση και αυτοματοποίηση των διαδικασιών εκδίκασης υποθέσεων και διαμεσολάβησης. Θα στοχεύσουμε σε τεχνολογίες για την ευρύτερη αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας και των κρατικών υποδομών. Τέλος, θα εστιάσουμε σε τεχνολογίες που βοηθούν στην προστασία του περιβάλλοντος μέσω μηχανισμών ανάλυσης δεδομένων και πρόληψης, καθώς και σε τεχνολογίες για τη διαχείριση κρίσεων. Στον ίδιο τομέα εντάσσονται και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και η μετάβαση σε αυτές. 

Κι ενώ όλα αυτά ακούγονται πολύ φιλόδοξα, αυτό που είναι σημαντικό να τονίσουμε είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ένα «μαγικό ραβδί» που ήρθε από το πουθενά για να δώσει λύση σε όλα τα ζέοντα ζητήματα. Παρέχει μία σειρά από καινούργια εργαλεία επεξεργασίας δεδομένων με στατιστικές και υπολογιστικές μεθόδους που μπορούν να κάνουν πιο ακριβείς, πιο προσωποποιημένες και πιο αυτοματοποιημένες τις διαδικασίες απόφασης και λήψης αποφάσεων. Αυτό δεν σημαίνει με κανέναν τρόπο ότι από μόνη της η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βελτιώσει –για παράδειγμα– την υγειονομική περίθαλψη ή να σώσει τα δάση. Για να έχουμε ουσιαστικά οφέλη σε όλους αυτούς τους τομείς, χρειάζονται πολύπλευρες συνεργασίες. Επομένως, η Επιτροπή μας θα συνεργαστεί με ειδικούς στους εκάστοτε τομείς για τη διερεύνηση και τη διαμόρφωση των προτάσεών της, και η υλοποίηση των προτάσεων θα χρειαστεί ευρύτερες συνεργασίες. 

Οποια στόχευση και αν κάνουμε, θα πρέπει να γίνει στο πλαίσιο της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και των πνευματικών δικαιωμάτων, του σεβασμού στην ιδιωτικότητα των πολιτών και των ευρύτερων ηθικών κανόνων τους οποίους πρέπει να σκεφτούμε με υπευθυνότητα και να συνδιαμορφώσουμε, καθώς το τοπίο είναι αχαρτογράφητο. 

Οι ανισότητες που ενδέχεται να προκύψουν τόσο από την πρόσβαση στην τεχνολογία όσο και από τις αλλαγές που θα συντελεστούν στην αγορά της εργασίας αναδεικνύουν έναν μεγάλο κίνδυνο. Μπροστά σε μία βιομηχανική επανάσταση η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι σημαντική η εκδημοκρατικοποίηση της πρόσβασης σε αυτήν. Είμαι υπέρμαχος της ανοικτής («open source») τεχνολογίας, γιατί πιστεύω ότι μόνο κάνοντας την τεχνολογία διαθέσιμη σε όλο τον κόσμο θα ανοίξουν οι «ασκοί» της δημιουργικότητας όλων των ανθρώπων και θα γίνουν συμμέτοχοι στην εξέλιξή της. Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να διασφαλίσουμε και περιπλέκεται με τη διά βίου μάθηση που πρέπει να δημιουργήσει ευκαιρίες, ώστε το εργατικό δυναμικό να προσαρμοστεί στις καινούργιες τεχνολογίες. 

Σε αυτό το πλαίσιο, πιστεύω βαθιά πως η τεχνολογία, παρά τη δύναμη που έχει αποκτήσει, δεν θα αντικαταστήσει καθολικά τον άνθρωπο. Ενώ σε ένα καλώς ορισμένο περιβάλλον –για παράδειγμα στο πλαίσιο μιας βιομηχανικής αλυσίδας παραγωγής, στη διαχείριση μιας αποθήκης της Amazon ή στην ταξινόμηση γραμμάτων σε ένα ταχυδρομείο– θα δούμε μηχανές να εργάζονται αυτόνομα, σε πιο σύνθετα περιβάλλοντα που δεν είναι καλώς ορισμένα, περιλαμβάνουν ανθρώπους και όπου η ακρίβεια των αποφάσεων μπορεί να είναι θέμα ζωής ή θανάτου –για παράδειγμα στην οδήγηση ή στη λήψη ιατρικών αποφάσεων–, δεν πιστεύω ότι θα δούμε απόλυτη αυτονομία των αλγορίθμων. Σε τέτοια περιβάλλοντα σημαντικές αλλαγές θα προκύψουν από τη συνεργασία του ανθρώπου και των αλγορίθμων.
 
Τέλος, σε αυτή τη βιομηχανική επανάσταση, περισσότερο ίσως από τις προηγούμενες, οι ανθρωπιστικές και οι θετικές επιστήμες πρέπει να δουλέψουν μαζί. Πρώτον, επειδή η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ωφελήσει τις ερευνητικές μεθόδους των ανθρωπιστικών επιστημών και δεύτερον επειδή οι καινούργιες τεχνολογίες θα εφαρμοστούν σε ένα εύρος από πεδία που δύνανται να επηρεάσουν σημαντικά τη ζωή μας. Η ανθρωπιστική σκέψη θα μας βοηθήσει να σχεδιάσουμε πώς θα χρησιμοποιηθούν σωστά, πώς θα αντιμετωπιστούν τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν, πώς θα μοιραστούν τα οφέλη από αυτή την τεχνολογία, πώς θα σκεφτούμε για τη σχέση του ανθρώπου με τη μηχανή και πώς θα προσεγγίσουμε φιλοσοφικά ερωτήματα του τύπου «αν έχουν συνείδηση ή δικαιώματα οι μηχανές» σε ένα μέλλον όπου η διαχωριστική γραμμή μεταξύ «μηχανής» και «ανθρώπου» δεν θα είναι τόσο ευδιάκριτη. 

Πατώντας  ΕΔΩ  θα εμφανιστεί ολόκληρο το άρθρο με τις απαντήσεις των Φερενίκη Παναγοπούλου - «Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να θεωρηθεί επιβεβλημένη σε όλους τους τομείς» και του Τζον Τασιούλα - «Το κοινό καλό είναι ο σκοπός, η δημοκρατία είναι το μέσο»