Το βιβλίο του Γιάννη Κωσταρή «γύρω γύρω θάλασσα» είναι ένας διαφορετικός άτλαντας της Χίου· μια προσωπική τοπογραφία από φωτογραφίες, αποσπάσματα ημερολογίου, αφηγήσεις και μικρές ιστορίες που αναζητώντας το παρόν σκοντάφτουν συνεχώς στο παρελθόν. Είναι ένα βιβλίο εξαιρετικής αισθητικής, σχεδιασμένο από τον Γιάννη Καρλόπουλο.  

«Στο νησί το αστικό παρελθόν και το παρόν δεν επιτρέπουν μεγάλες παρεκτροπές, ο καθωσπρεπισμός είναι η κανονικότητα», λέει ο συγγραφέας. «Από τη μια σε διευκολύνει να πορευτείς στα σίγουρα –πατάς εκεί όπου πατούν κι οι άλλοι–, από την άλλη σε εμποδίζει να δημιουργήσεις το δικό σου βλέμμα και να φτιάξεις τον δικό σου νέο κόσμο. Οι επιθυμίες και η μνήμη διαμορφώνουν το βλέμμα μας». Οι φωτογραφίες και τα κείμενα του βιβλίου, χαμηλόφωνα και αποσπασματικά, προσπαθούν να υπερβούν την ακέραια, αλλά σαθρή εικόνα της κανονικότητας και πότε ίσια, πότε λοξά χαιρετίζουν την ατακτοποίητη ομορφιά και ελευθερία που κρύβει ο τόπος. 

«Είναι κυρίως ημερολόγιο», εξηγεί. «Στη Χίο επέστρεψα γύρω στο 2014, πηγαινοερχόμουν τα προηγούμενα χρόνια, και μόνιμα ζω εδώ από τότε. Είμαι κυρίως φωτογράφος αλλά και κάτι σαν παρατηρητής. Ταξίδευα και παλιότερα σε μεγαλύτερο πλαίσιο, στην Ευρώπη ή στην Ελλάδα, απλώς τώρα, έτσι το έφερε ο καιρός, και ζω στη Χίο. Οπότε το πεδίο είναι η Χίος.  

Μένω νότια, στο νοτιότερο σημείο του νησιού, οπότε ταξιδεύω στα χωριά. Συνεργαζόμουν με ένα site τοπικό και κάθε εβδομάδα έγραφα για ένα χωριό. Κάθε εβδομάδα πήγαινα σε ένα χωριό, καθόμουν για δυο-τρεις ώρες και έγραφα για ό,τι συναντούσα. Μπορεί το χωριό να ήταν έρημο, μπορεί να καθόμουν λίγο στο καφενείο και να μίλαγα με δυο ανθρώπους κι αυτό ήταν το βασικό υλικό. Το νησί έχει πενήντα χωριά, οπότε συγκεντρώθηκε κάποιο υλικό και για μένα πιο πολύ ήταν σαν να ξαναγνωρίζω τον τόπο γιατί σε κάποια σημεία δεν είχα πάει ποτέ. Αυτό το υλικό ήταν η πρώτη ύλη, συν ότι ζω εδώ και παρατηρώ τι βλέπω, πώς είναι και η καθημερινότητά μου. Αρκετά κείμενα αφορούν μέρη γύρω από το σπίτι μου, τριακόσια μέτρα από εκεί που ζω.  

Προσπαθώ μέσα από τις λεπτομέρειες να καταλάβω τη γενική εικόνα, το νόημα, αλλά μου ξεφεύγουν πολλά πράγματα και κάπως τα κείμενα είναι αρκετά αφαιρετικά. Θέλω να είμαι όσο λιγότερο περιγραφικός γίνεται και ταυτόχρονα όσο περισσότερο αφηγηματικός γίνεται. Τα κείμενα ήταν μικρά, αλλά τα μίκρυνα κι άλλο, ξαναγράφοντάς τα, αφού μαζεύτηκαν. Μάζεψα και όλο το άλλο ημερολογιακό υλικό που είχα αυτά τα δέκα χρόνια από τη Χίο και προσπάθησα να δω τι θα το κάνω, τι μπορεί να βγει από αυτό που να έχει κάποιο νόημα σε σχέση με τη ζωή μου εδώ και με τη ζωή των άλλων ανθρώπων. Γι' αυτό και έβαλα τον τίτλο "γύρω γύρω θάλασσα". Κάθε νησί έχει μια ιδιαιτερότητα, τριγύρω έχει θάλασσα. Αυτό είναι πάρα πολύ βασικό. Γράφω στην εισαγωγή ότι είναι ένας ορίζοντας ελευθερίας και μια δέσμευση ταυτόχρονα η θάλασσα.

Όταν ήμουν στο γυμνάσιο του χωριού και στο λύκειο της Καλαμωτής, επειδή είναι μικρό σχολείο, φέρνανε πάρα πολλούς πρωτοδιόριστους καθηγητές. Τα πρώτα χρόνια πρέπει να πας κάπου στην επαρχία και μετά στον τόπο σου για να διοριστείς. Οπότε έρχονταν αρκετές καθηγήτριες, κυρίως Αγγλικών, από τη Μακεδονία. Κάθονταν μια βδομάδα, φρίκαραν και φεύγαν. Το ότι δεν μπορούσες να πας σπίτι σου με αυτοκίνητο ή με λεωφορείο ήταν γι’ αυτές τρομακτικό. Για μένα ισχύει το αντίθετο. Το πρώτο μου ταξίδι εκτός Χίου έγινε όταν ήμουν κάπου στα δεκαέξι. Πήγα να συναντήσω τον αδελφό μου που ήταν φοιτητής στην Ξάνθη. Δεν είναι πάρα πολύ μακριά από τη θάλασσα, αλλά αυτή η απόσταση των 150 χιλιομέτρων μού φαινόταν απίστευτη, ότι για να φτάσεις στη θάλασσα πρέπει να πας και να πας.   

Το γύρω γύρω θάλασσα μοιάζει να σου περιορίζει τους ορίζοντες αλλά είναι και μια κατάσταση ελευθερίας, μια απεραντοσύνη. Φτάνεις σε ένα όριο και από κει και πέρα είναι η θάλασσα. Και ο κόσμος είναι δεδομένος. Αυτό είναι το νησί, εδώ πρέπει να παίξεις όποιο παιχνίδι έχεις στη ζωή σου, να τα καταφέρεις ή όχι. Να κάνεις ή να μην κάνεις.  

Από τη μια είμαι εγώ ο αφηγητής σε αυτά που βλέπω και από την άλλη μιλούν κάποιοι από αυτούς που συνάντησα. Οι περισσότεροι είναι μια λοξή ματιά στην πραγματικότητα, κι αυτός ήταν και ο στόχος. Η Χίος έχει ένα αστικό παρελθόν πολύ περισσότερο από τα άλλα νησιά, γιατί είχε χρήματα από πολύ νωρίς, δεν είχε ανάγκη τον τουρισμό λόγω του εμπορίου και της ναυτιλίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν χρήματα λόγω και της μαστίχας, οπότε διαμορφώθηκε μια κοινωνία με μια κανονικότητα και έναν καθωσπρεπισμό που δεν υπήρχε στις Κυκλάδες ή στη Μυτιλήνη. Στη Μυτιλήνη υπήρχε εργατική τάξη και εργοστάσια κ.λπ., οπότε υπάρχει μια κρούστα καθωσπρεπισμού στο νησί. Και με τις φωτογραφίες και με τους ανθρώπους που μιλούν προσπάθησα να βρω ρωγμές σε αυτό το πράγμα. Επομένως και εκείνοι που μιλούν –θέλω να πιστεύω κι εγώ– έχουν μια λοξή ματιά σε αυτή την πραγματικότητα.  

Αυτοί οι άνθρωποι θα μπορούσαν να είναι και αλλού. Ένα παλιότερο βιβλίο, οι "Μικρές ιστορίες πατριδογνωσίας", είναι το ίδιο πράγμα, με τόπο όλη την Ελλάδα. Παλιότερα δούλευα με ταξιδιωτικά περιοδικά, και πάλι το ίδιο πράγμα προσπαθούσα να βρω. Αυτοί οι άνθρωποι είναι εδώ, αλλά θα μπορούσαν και να μην είναι, γιατί αφορούν εμένα μάλλον.  

Παρατηρώντας την καθημερινότητα ή αυτά που συναντούσα σε κάθε χωριό, προσπάθησα να βρω μια ομορφιά λανθάνουσα, που είναι και δεν είναι, που φαίνεται και δεν φαίνεται, που υπάρχει και δεν υπάρχει, που το ξέρει και δεν το ξέρει. Που είναι καθαρή ή λίγο θολή. Και όλα αυτά χαμηλόφωνα. Τίποτα δεν φωνάζει. Δεν είναι ο τρελός του χωριού, ο παράξενος, είναι κάποιος που μπορεί να είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος, αλλά τα βλέπει και λίγο διαφορετικά τα πράγματα και μπορεί και να μην το γνωρίζει κιόλας. Είναι ουσιαστικά μια σούμα, δέκα χρόνια στο νησί. Οπότε όλο αυτό το υλικό που υπήρχε –και αυτό που είχε μπει στον ηλεκτρονικό Τύπο και το ημερολογιακό– το μάζεψα, ξανάγραψα όλα τα κείμενα από την αρχή στο πλαίσιο του βιβλίου και από αυτά κράτησα πάλι ένα 60% για να έχει μια ενιαία μορφή: αυτό το λιτό και χαμηλόφωνο.  

Γράφω με μικρά γράμματα, δεν χρησιμοποιώ κεφαλαία, ή χρησιμοποιώ σπάνια. Καταρχάς για αισθητικούς λόγους, μου φαίνεται πολύ πιο σωστό αισθητικά να είναι στην ίδια γραμμή. Γιατί να προεξέχει κάποιο γράμμα; Μετά, γιατί μας άρεσε περισσότερο γραφιστικά με τον Γιάννη τον Καρλόπουλο, η σελίδα είναι πολύ πιο όμορφη. Και γιατί θεώρησα ότι υπάρχει μια προφορικότητα σε όλα αυτά. Πες ότι το διάβαζε κάποιος στο ραδιόφωνο, εγώ που μιλάω χρησιμοποιώ τελείες ή κόμματα; Εσύ το καταλαβαίνεις το νόημα. Άρα, μου φαίνονται και περιττά. Καταλαβαίνω ότι δεν υπάρχει λόγος. Μετά βλέπω ότι από το πρώτο βιβλίο σχεδόν κανείς δεν είχε πρόβλημα, ούτε η διορθώτρια μου είπε κάτι. Αφού μου άρεσε έτσι, είπαμε να το κρατήσουμε».  

«γύρω γύρω θάλασσα» / φωτογραφίες και σημειώσεις ημερολογίου από τη νήσο χίο / 2010-2020 / του γιάννη κωσταρή. βιβλία από τον φωτοαγωγό / 152 σελίδες, 15,5x23 εκ. / 18 ευρώ. / ISBN 978-618-80737-3-9. Κυκλοφορεί και στα αγγλικά.  

Το βιβλίο πωλείται στο Παντοπωλείο Κωσταρή στην Κώμη της Χίου, στο βιβλιοπωλείο Πάπυρος στην πόλη της Χίου, στα βιβλιοπωλεία φωταγωγός, λεμόνι και στο heteroklita athens* στο κέντρο της Αθήνας. Επίσης αποστέλλεται με τα ΕΛΤΑ σε όλη την Ελλάδα,  Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.   

πηγή: https://www.lifo.gr/culture/vivlio/gyro-gyro-thalassa-enas-diaforetikos-atlantas-tis-hioy